Đa dạng hóa sinh kế cho người nghèo: Khi “chiếc cần câu” được trao đúng cách

Minh bạch và đồng hành

Về xã Đồng Thái những ngày cuối năm, câu chuyện thoát nghèo không còn là những con số khô khan mà hiện hữu sinh động trong từng nếp nhà. Đây là địa phương điển hình trong việc triển khai Dự án hỗ trợ phát triển sản xuất, nơi mà "chiếc cần câu" của Nhà nước đã thực sự phát huy tác dụng nhờ cách làm bài bản.

Câu chuyện của ông Nguyễn Ngọc Thụy ở xóm Thái Bình là minh chứng xúc động nhất. Vợ chồng ông đều đã ở tuổi gần 80, không lương hưu, vợ lại hỏng mắt, ngồi một chỗ suốt 30 năm qua. Cái nghèo cứ thế đeo bám. Thế nhưng, tháng 6 vừa qua, khi được hỗ trợ một con bò cái sinh sản, cuộc sống của ông như được thổi luồng sinh khí mới.

Ông Thụy chia sẻ, con bò trở thành niềm vui, là động lực để ông "quanh quẩn kiếm cỏ, chăm bẵm" mỗi ngày. Đáp lại công chăm sóc ấy, con bò đã mang thai 4 tháng, dự kiến sinh bê vào đầu xuân 2026. Từ niềm tin vào nguồn sinh kế mới, ông Thụy đã có quyết định đầy lòng tự trọng: Tự nguyện xin ra khỏi danh sách hộ nghèo của xã.

Không chỉ dừng lại ở việc trao con giống, sự đồng hành về kỹ thuật của cán bộ địa phương mới là yếu tố then chốt giúp người dân yên tâm sản xuất. Trường hợp của ông Phạm Văn Tụ (thôn Phong Lẫm Bắc), một hộ cận nghèo sức khỏe yếu, là ví dụ điển hình cho sự hỗ trợ kịp thời này.

Nhớ lại những ngày đầu nhận bò, ông Tụ không giấu được sự xúc động: "Với tôi, con bò là cả gia tài lớn nhưng tôi lại chưa có kinh nghiệm chăm sóc, phòng bệnh cho nó ra sao nhưng may mắn có cán bộ thú y đến hướng dẫn tỉ mỉ, từ cách cho ăn, chọn những loại thức ăn gì, vệ sinh chuồng trại thế nào, nhờ vậy mà đến nay con bò phát triển khỏe mạnh, phàm ăn và lớn nhanh”.

Để có được sự tin tưởng đó, từ người dân như ông Tụ, chính quyền cơ sở đã phải giải bài toán khó về sự công bằng và trách nhiệm. Trao đổi với phóng viên, bà Nguyễn Thị Len, Phó Chủ tịch UBND xã Đồng Thái cho biết: "Bài học lớn nhất của chúng tôi là sự công khai. Ngay từ đầu, xã không áp đặt danh sách từ trên xuống mà để các thôn, xóm tự bình xét dựa trên thực tế hoàn cảnh từng hộ. Nhờ quy trình rà soát kỹ tại 21 thôn xóm, khi danh sách 42 hộ nhận bò được niêm yết, người dân rất đồng tình và ủng hộ".

Bà Len cũng chia sẻ thêm về công tác quản lý rủi ro: “Chúng tôi quán triệt phương châm 'trao cần câu phải hướng dẫn cách câu'. Sau khi bàn giao, xã chỉ đạo nhân viên thú y và khuyến nông bám sát địa bàn để hướng dẫn kỹ thuật. Chúng tôi xác định người dân phải thấy rõ lợi ích và được trang bị kiến thức để làm chủ tài sản thì mới có động lực thoát nghèo bền vững".

Nhờ sự giám sát chặt chẽ và cách làm đúng đắn đó, đàn bò hỗ trợ cho người dân đều đang phát triển khỏe mạnh. Những nỗ lực này đã góp phần quan trọng giúp Đồng Thái “thay da đổi thịt”, từ một địa bàn còn nhiều khó khăn nay đã vươn lên mạnh mẽ, trở thành điểm sáng trong xây dựng nông thôn mới với tỷ lệ hộ nghèo giảm sâu và đời sống người dân ngày càng được nâng cao.

Đầu tư chiều sâu phát triển các mô hình liên kết theo chuỗi giá trị

Nhìn rộng ra toàn tỉnh Ninh Bình, giai đoạn 2021-2025 vừa qua, dự án đa dạng hóa sinh kế, phát triển mô hình giảm nghèo đã được triển khai trên diện rộng. Không rập khuôn máy móc, các mô hình được thiết kế phù hợp với đặc thù thổ nhưỡng và tập quán canh tác của từng vùng. Tại khu vực Nam Định cũ, hoạt động hỗ trợ sinh kế diễn ra sôi động với hơn 200 dự án, bao phủ từ chăn nuôi gia súc, gia cầm đến các nghề thủ công như đan cói, trồng cây, giúp hơn 3.300 hộ dân có thêm thu nhập. Tại khu vực Hà Nam cũ, cũng tập trung xây dựng, nhân rộng các mô hình giảm nghèo hỗ trợ phát triển sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, du lịch và khởi nghiệp nhằm tạo việc làm bền vững. Trong khi đó, tại khu vực Ninh Bình cũ, hàng chục mô hình chăn nuôi đặc sản như bò, cua biển và trồng đào cảnh đã được triển khai hiệu quả cho gần 1.000 hộ nghèo và cận nghèo... Những con số này cho thấy sự chuyển dịch mạnh mẽ từ "cho không" sang "hỗ trợ có điều kiện" và liên kết sản xuất.

Riêng năm 2025, dù đối mặt với thách thức từ việc sắp xếp đơn vị hành chính và ảnh hưởng của thiên tai, dòng vốn hỗ trợ sản xuất, đa dạng hóa sinh kế, phát triển mô hình giảm nghèo vẫn được khơi thông, kế thừa nền tảng vững chắc từ cả 3 địa phương trước sáp nhập.

Đồng chí Bùi Văn Tiến, Trưởng phòng Chính sách xã hội, Chi cục Phát triển nông thôn (Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Ninh Bình) cho biết: "Dù việc sáp nhập và vận hành mô hình chính quyền mới đặt ra nhiều thách thức về quản lý, nhưng chúng tôi xác định Dự án đa dạng hóa sinh kế, phát triển mô hình giảm nghèo là mũi nhọn ưu tiên vì tính thiết thực và khả năng triển khai nhanh tại cơ sở. Trong giai đoạn kiện toàn bộ máy, dòng vốn hỗ trợ sản xuất càng không được phép tắc nghẽn để đảm bảo an sinh xã hội. Nguồn vốn được giải ngân kịp thời đã tiếp sức cho hàng nghìn hộ dân, góp phần đưa tỷ lệ hộ nghèo đa chiều trên địa bàn tỉnh dự kiếm giảm xuống còn 2,87% (trong đó: tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 0,96%, tỷ lệ hộ cận nghèo giảm còn 1,91%)

Xác định giảm nghèo không phải là câu chuyện ngày một ngày hai, định hướng giai đoạn 2026-2030 của tỉnh Ninh Bình đặt ra những mục tiêu lớn: Phấn đấu đến năm 2030, tỷ lệ hộ nghèo giảm xuống dưới 1%, tương ứng với giảm hơn 23.500 hộ thoát nghèo so với đầu kỳ.

Để hiện thực hóa mục tiêu này, nguồn lực đầu tư sẽ được tập trung mạnh mẽ. Trong tổng thể các dự án giảm nghèo, Dự án đa dạng hóa sinh kế, phát triển mô hình giảm nghèo được đề xuất phân bổ nguồn vốn lớn nhất, lên tới 120 tỷ đồng trong tổng số 400 tỷ đồng dự kiến cho cả giai đoạn.

Chia sẻ về chiến lược này, đồng chí Bùi Văn Tiến, Trưởng phòng Chính sách xã hội, Chi cục Phát triển nông thôn nhấn mạnh sự thay đổi về chất: “Chúng tôi đang chuyển dịch mạnh mẽ tư duy hỗ trợ. Thay vì hỗ trợ manh mún, giai đoạn tới, tỉnh sẽ tập trung nguồn lực để phát triển các mô hình liên kết theo chuỗi giá trị. Mục tiêu là giảm nghèo bao trùm và bền vững. Việc hỗ trợ sản xuất sẽ phải gắn với quy hoạch vùng, thích ứng biến đổi khí hậu và quan trọng nhất là kết nối được đầu ra cho sản phẩm của người dân".

Hành trình từ hỗ trợ sinh kế cây, con giống cho các hộ khó khăn đến chiến lược trăm tỷ của cả một tỉnh lớn cho thấy một nỗ lực không ngừng nghỉ. Khi chính sách đi đúng hướng và lòng dân đồng thuận, mục tiêu "Không để ai bị bỏ lại phía sau" không còn là khẩu hiệu, mà đang hiện hữu trong từng bữa cơm no ấm, trong nụ cười của những người nông dân vừa tìm thấy lối thoát nghèo trên chính mảnh đất quê hương.