Các xã miền núi Ninh Bình bứt phá từ lợi thế bản địa

“Trong cái khó, ló cái khôn”

Núi đá vôi, với đặc tính đất đai cằn cỗi và bạc màu, đã từng là rào cản lớn nhất đối với sinh kế của người dân các xã miền núi Ninh Bình. Hoạt động sản xuất nông nghiệp gặp vô vàn khó khăn, đặc biệt khi việc tưới tiêu hoàn toàn phụ thuộc vào nước trời, dẫn đến năng suất cây trồng thấp. Tuy nhiên, “trong cái , ló cái khôn” bằng sự linh hoạt, người dân nơi đây đang dần biến những thách thức khắc nghiệt về thổ nhưỡng thành lợi thế bản địa độc đáo.

Chiến lược then chốt không phải là chạy theo các mô hình đại trà thiếu tính bền vững, mà là kiên trì lựa chọn phát triển những cây trồng, vật nuôi bản địa, vốn đã chứng minh khả năng thích nghi vượt trội với điều kiện khí hậu núi đá. Sự kết hợp giữa kinh nghiệm canh tác truyền thống và việc ứng dụng khoa học kỹ thuật đã tạo ra những mô hình kinh tế hiệu quả, có giá trị cao, giúp bà con làm giàu ngay trên mảnh đất quê hương.

Câu chuyện của gia đình ông Bùi Văn Thuận và bà Đinh Thị Thủy ở thôn Nga 3, xã Cúc Phương là một minh chứng sống động. Tận dụng triệt để lợi thế đồi rừng, phát triển 100 đàn ong và 22 con hươu, mỗi năm gia đình bà Thủy bỏ túi ngót nghét 200 triệu đồng. Bà chia sẻ, trước đây, trồng cấy khó nhọc, phải “trông trời, trông đất, trông mây”, năm nào thời tiết bất thuận là mất mùa, là đói... Nhưng giờ, bà con chúng tôi không còn phải chịu áp lực năng suất nữa, chỉ chú trọng canh tác sạch, không hóa chất để làm thức ăn cho hươu, vì một con hươu tốt mỗi năm cho cả chục triệu tiền nhung. Ưu điểm của những con nuôi bản địa này là rất ít bệnh tật, dễ chăm sóc, không tốn nhiều chi phí vì có thể tận dụng nguồn thức ăn sẵn có và bền vững từ cây rừng, từ ngô, khoai, sắn.

Giống như Cúc Phương, Phú Long cũng là một xã nằm trong khu vực vùng cao, núi đá có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống. Những năm gần đây, bà con đã tìm thấy hướng làm giàu từ cây na, một loại cây ăn quả tưởng chừng khó tính. Ông Nguyễn Văn Thuật, Chủ tịch HĐQT, kiêm giám đốc HTX na trái vụ, tiêu thụ trái cây an toàn Phú Long, chia sẻ: Vùng này phần lớn là đất đá lộ đầu, máy móc nông nghiệp không đưa vào được, nông dân canh tác rất cực nhọc, cây trồng chủ yếu là ngô, sắn năng suất kém, giá trị kinh tế thấp. Thế nhưng, khoảng 10 năm trước, một số nông dân đã đưa cây na về trồng thử nghiệm. Không ngờ, cây na lại thích hợp với vùng đất cằn cỗi này. Từ diện tích na khiêm tốn ban đầu, giờ đây diện tích na của HTX đã mở rộng lên hơn 200 ha. Mỗi ha sau khi trừ chi phí, nông dân “bỏ túi” khoảng 300 triệu đồng, cao gấp nhiều lần so với các cây trồng trước đây.

Đến thăm những đồi na bạt ngàn trải dài, phủ xanh những đồi núi cằn cỗi trước kia, chúng tôi gặp vợ chồng ông Nguyễn Đình Quý (thôn 4, xã Phú Long) đang cần mẫn chăm sóc, thụ phấn cho lứa na trái vụ. Ông Quý chia sẻ: chính vụ vừa rồi gia đình ông bán được 15 tấn quả, với giá bình quân 25 nghìn đồng/1kg, thu lãi gần 200 triệu, giờ vợ chồng ông lại bắt tay vào chăm sóc lứa na trái vụ. Ông Quý tự hào, chất đất ở đây tạo ra những quả na thơm ngon hiếm nơi nào có được. Hơn nữa, giờ đây chúng tôi còn được chuyển giao kỹ thuật canh tác chuẩn VietGap, học hỏi thêm được kinh nghiệm điều chỉnh cho na ra trái vụ, sản phẩm được công nhận OCOP 4 sao nên giá trị cây na mang lại càng cao hơn. Ông Quý xúc động: “Tôi không nghĩ sẽ có ngày làm giàu được trên mảnh đất mà người ta hay gọi vui là “chó ăn đá, gà ăn sỏi".

Đổi mới phương thức sản xuất- tạo bứt phá trong phát triển kinh tế

Thành công của các mô hình kinh tế là cơ sở để các cấp ủy đảng, chính quyền địa phương ở các xã miền núi có đông đồng bào dân tộc thiểu số ở Ninh Bình xây dựng chiến lược phát triển kinh tế tập trung và bền vững hơn trong thời gian tới.

Tại xã Cúc Phương, sau khi hợp nhất, sáp nhập với xã Văn Phương sở hữu diện tích tự nhiên lớn (132,68km2) và quy mô dân số 8.650 người. Với lợi thế địa hình rừng, núi và cảnh quan thiên nhiên phong phú, xã có tiềm năng to lớn để phát triển du lịch, dịch vụ. Nghị quyết Đại hội Đảng bộ xã nhiệm kỳ 2025 - 2030 đã đề ra mục tiêu: đến cuối nhiệm kỳ, thu nhập bình quân đầu người đạt 150 triệu đồng trở lên. Khẳng định quyết tâm đạt mục tiêu này, Bà Đinh Thị Văn, Phó Chủ tịch UBND xã, nhấn mạnh: Tới đây Cúc Phương sẽ tập trung phát triển du lịch, dịch vụ sinh thái dựa trên bản sắc văn hóa dân tộc độc đáo cùng lợi thế nằm ở vùng đệm Vườn Quốc gia Cúc Phương. Bên cạnh đó, sẽ gắn kết chặt chẽ với nông nghiệp và chăn nuôi đặc sản để tạo nên chuỗi giá trị bền vững… Các giải pháp đồng bộ được địa phương triển khai bao gồm: khuyến khích tích tụ ruộng đất phát triển kinh tế trang trại, gia trại với các mô hình con nuôi đặc sản; tổ chức tập huấn chuyển giao khoa học kỹ thuật; tham gia thương mại điện tử để mở rộng thị trường; và quy hoạch các vùng thu hút đầu tư, liên kết vùng.

Còn với xã Phú Long sau khi sáp nhập cùng xã Kỳ Phú, bước vào nhiệm kỳ mới, địa phương cũng đặt mục tiêu: tập trung đẩy mạnh phát triển kinh tế nhanh, bền vững, nâng cao chất lượng và hiệu quả sản xuất nông, lâm, thuỷ sản. Đồng chí Phạm Văn Trường, Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy xã Phú Long, khẳng định: Thực hiện chiến lược tái cấu trúc kinh tế kép, Phú Long đang bước vào giai đoạn phát triển đột phá: Vừa tạo thương hiệu hóa nông sản bản địa vừa thực hiện tái cấu trúc kinh tế bằng công nghiệp. Theo đó, xã tập trung chuyên canh hóa các sản phẩm nông sản chủ lực như: dứa, na trái vụ, nếp hạt cau Thường Sung; đồng thời, xây dựng chỉ dẫn địa lý và các thương hiệu OCOP địa phương cho mật ong, nhung hươu, quả bùi Kỳ Lão. Đẩy mạnh xúc tiến xây dựng Khu Công nghiệp Phú Long, nhằm hình thành khu công nghiệp, đô thị và dịch vụ, tạo chuyển biến mạnh mẽ về cơ cấu sản xuất, đảm bảo sự phát triển nhanh và bền vững…

Những bước đi vững chắc của các xã miền núi Ninh Bình khẳng định: muốn phát triển bền vững phải bắt nguồn từ khai thác đúng và trúng lợi thế bản địa. Những vườn na, trại hươu, đàn ong giá trị cao, câu chuyện ở Cúc Phương và Phú Long chính là minh chứng sống động cho tinh thần dám nghĩ, dám làm.

Với chiến lược bài bản, từ việc xây dựng thương hiệu OCOP cho các sản phẩm đặc trưng đến việc quy hoạch các khu công nghiệp, đô thị và dịch vụ, các xã miền núi Ninh Bình đang không ngừng nâng cao giá trị sản phẩm và thu nhập cho người dân. Sự chuyển mình này không chỉ là sự đổi thay về mặt vật chất mà còn là sự vươn lên mạnh mẽ về tư duy và phương thức sản xuất, mở ra một tương lai phát triển mới, biến vùng đất khó một thời thành miền quê trù phú và giàu tiềm năng.