Xin chữ và cho chữ đầu năm - Nét đẹp xưa đang trở lại

Tuy không phải là một nghi lễ bắt buộc trong ngày Tết nhưng tục xin chữ và cho chữ vài năm trở lại đây đang dần trở thành một nét văn hóa đầu Xuân. Từ mùa Xuân năm Nhâm Thìn 2012, Đại đức Thích Minh Quang, trụ trì chùa Đọ, xã Khánh Thiện (Yên Khánh) và chùa Gác Chuông, xã Ninh Nhất (thành phố Ninh Bình) đã khơi dậy tục xin và cho chữ đầu năm. Năm nay, Đại đức Thích Minh Quang đã phối hợp với Hội Khuyến học tỉnh duy trì tục xin chữ và cho chữ tại Đền thờ Danh nhân văn hóa Trương Hán Siêu (thành phố Ninh Bình) với mong muốn số tiền quyên góp được từ những người xin chữ sẽ đóng góp vào Quỹ khuyến học của tỉnh, góp phần có thêm những học sinh nghèo vượt khó học giỏi, học sinh học giỏi xuất sắc được động viên, trao thưởng kịp thời…

Sáng mùng 9 Tết, chúng tôi bắt gặp khá nhiều người dân đến thắp hương cầu công danh sự nghiệp, vãn cảnh Đền thờ Danh nhân văn hóa Trương Hán Siêu và xin chữ. Ông Trịnh Đình Bảo, xã Ninh Phúc (thành phố Ninh Bình), năm nay đã gần 80 tuổi đi cùng cháu nội đến vãn cảnh chùa Non Nước, đền thờ Danh nhân văn hóa Trương Hán Siêu cho biết: Ngoài cầu may mắn cho gia đình, con cái, xin chữ còn thể hiện nét đẹp văn hóa người Việt từ bao đời nay. Thời xưa, khi ông còn ở tuổi niên thiếu, tục xin chữ được nhiều người dân coi trọng, rất nhiều nhà treo chữ. Chữ khi xin được rồi được treo chỗ trang trọng nhất trong nhà để con cháu nhìn vào mà làm việc và phấn đấu, để đôi khi làm những việc chưa chuẩn, mắc phải sai lầm thì cũng nhìn vào chữ đó mà tự chấn chỉnh, sửa chữa. Năm nay ông Bảo xin chữ "Tâm" về thờ vì ông quan niệm, con người mọi thứ đều bắt đầu bằng cái tâm, khi con người có tâm, tức tấm lòng sẽ làm nên mọi chuyện và thành công với những điều mình mong ước…

Gặp chị Lê Kim Sơn, xã Khánh Trung (Yên Khánh), hiện là giáo viên Trường Cao đẳng nghề Lilama 1 đang trân trọng cầm chữ "Bình an" chưa ráo mực để đợi chữ khô, chị vui vẻ cho biết: Vốn là một nhà giáo, chị rất trọng chữ nghĩa và luôn mong một cuộc sống an lành. Chị xin chữ "An" - một chữ đơn giản nhưng chứa đựng bao điều muốn nói, đó là một cuộc sống an lành, một chỗ an cư lạc nghiệp trong cuộc sống, một sự an toàn trong mọi việc…

Khi nhịp sống ngày càng hối hả, thì giao lưu văn hóa đầu xuân với việc xin chữ và cho chữ đã tạo nên những giá trị tinh thần nhân văn cao cả. Việc xin chữ đầu năm ngày nay đã trở nên phổ biến, nhất là ở các thành phố lớn. ở tỉnh ta, những năm gần đây, để bảo tồn giá trị văn hóa cao đẹp này, ngoài việc tổ chức Hội thi viết thư pháp, ngành văn hóa còn tổ chức các hoạt động này tại Hội chợ xuân, Lễ hội truyền thống Cố đô Hoa Lư và các lễ hội mùa xuân trên địa bàn tỉnh…

Theo tìm hiểu, người xin chữ cũng đủ mọi lứa tuổi, tầng lớp, mọi ngành nghề. Người trung niên xin chữ Tâm, chữ Đức, chữ Nhẫn; nam thanh, nữ tú xin các chữ: Danh, Duyên, Hiếu, Trung; người ít tuổi, còn đang đi học, xin chữ Minh, Đăng khoa, Trí tuệ, Chí hướng; tặng bố mẹ xin chữ Tâm, An khang, Bình an; mừng các cụ cao tuổi không thể thiếu chữ Phúc, Lộc, Thọ. Người làm nghề buôn bán, kinh doanh sẽ là chữ Lộc, chữ Tín, Phát đạt.... Mỗi chữ ứng với mỗi người, mỗi hoàn cảnh, mỗi công việc, mang nỗi niềm, tâm tư, mong ước thầm kín… hoặc một trạng thái tinh thần, một ý niệm tự răn mình, khuyên con, khuyên cháu ăn ở "có phúc có phần"…

Không ngại mất thời gian, chờ đợi lâu, trên nét mặt người người chờ xin chữ đều thể hiện sự háo hức, trân trọng, mọi người đều mang trong mình một tâm nguyện: Xin được một chữ mình mong muốn, tâm đắc, thể hiện đầy đủ ước nguyện của bản thân và gia đình trong năm mới. Thì thầm, nhẹ nhàng hỏi nhau những chữ vừa xin được; trầm trồ, gật gù trước những chữ viết đẹp, mang nét "rồng bay phượng múa"… Để khi đến lượt mình thì chăm chú nhìn theo từng nét chữ, kiên nhẫn chờ đợi chữ thật khô để trân trọng gói ghém cẩn thận mang về. Một chữ viết chỉ mất khoảng thời gian từ 30 giây đến 1 phút, nhưng thời gian chờ để chữ khô, ráo mực có khi mất cả tiếng đồng hồ, nhưng ai cũng vui vẻ, bình thản chờ chữ thật khô mới mang về.

Đối với người cho chữ thì thận trọng dồn hết tâm tư, cái hồn của mình vào đường đi của từng nét cọ điêu luyện, để có cái thần của nét chữ, sao cho đẹp cả hình thức và nội dung, thể hiện khả năng viết chữ đẹp của mình. Chữ thường được viết trên nền giấy hồng, giấy đỏ, là biểu tượng màu may mắn, tốt lành. Tùy thuộc vào nội dung của chữ mà người viết bằng mực nho hay nhũ vàng để có ý nghĩa nhất cho người đến xin chữ. Và rất nhiều khi người cho chữ đã trở thành người dạy chữ, vì có khá nhiều người xin chữ nhưng chưa hiểu hết ý nghĩa của từng con chữ. "Cho dù là khá đông người chờ đến lượt để xin chữ, nhưng khi viết chữ, tôi không bao giờ vội mà vừa viết chữ vừa giảng giải ý nghĩa của từng nét chữ cho người xin chữ để họ có thể hiểu được hết những ý nghĩa sâu sắc của từng con chữ…"- Đại đức Thích Minh Quang - người cho chữ chậm rãi và từ tốn cho biết.

Theo Đại đức Thích Minh Quang, người có hơn 30 năm học và biết chữ Hán, với bằng Tiến sĩ triết học, hội viên Hội Tư pháp Trung Hoa thì cho chữ là việc khai bút đầu xuân và cũng là lời chúc của riêng mình với mọi người lời chúc may mắn, an khang, thịnh vượng trong năm mới.

Ông Lê Văn Toại, Chủ tịch Hội Khuyến học tỉnh cho rằng: Tục xin chữ và cho chữ là một nét đẹp, nó không chỉ là món quà mang ý nghĩa xã hội, triết học và tâm linh mà còn tạo mối giao lưu văn hóa trong cộng đồng khi mọi người cùng nhau hướng tới chân-thiện-mỹ. Nét đặc sắc năm nay là Đại đức Thích Minh Quang đã dành toàn bộ số tiền ủng hộ từ người xin chữ để đóng góp vào Quỹ khuyến học của Hội Khuyến học tỉnh, khẳng định công tác xã hội hóa giáo dục, công tác khuyến học, khuyến tài đã được triển khai sâu rộng đến mọi tầng lớp nhân dân, mọi giới chức trong xã hội. Chúng tôi vui mừng và trân trọng khi ngay trong ngày đầu diễn ra hoạt động xin và cho chữ đã có hàng trăm lượt người đến xin chữ và ủng hộ số tiền gần 10 triệu đồng về Quỹ khuyến học của Hội Khuyến học tỉnh.

Chúng tôi mong rằng, hoạt động mang ý nghĩa tốt đẹp này tiếp tục được duy trì và phát triển trong những năm tiếp theo tại nhiều nơi trong tỉnh. Điều đó khẳng định, dù cuộc sống ngày càng hối hả tưởng sẽ làm con người ta quên đi những phong tục cũ, nhưng không khí nhộn nhịp, trang trọng tại sân Đền thờ Danh nhân văn hóa Trương Hán Siêu ngày mùng 9 Tết âm lịch vừa qua là một minh chứng cho thấy những phong tục đẹp ngày Tết không dễ bị lãng quên.

Mỹ Hạnh