Ứng dụng công nghệ thông tin - bước chuyển căn bản trong công tác thu thập dữ liệu thống kê ở Ninh Bình

Việc chuyển đổi từ phương thức thu thập truyền thống bằng phiếu giấy sang dữ liệu số không chỉ rút ngắn thời gian thu thập, xử lý mà còn nâng cao chất lượng, độ chính xác và tính minh bạch của thông tin thống kê, đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu chỉ đạo, điều hành phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Từ phương thức truyền thống đến thu thập dữ liệu điện tử

Trong nhiều năm, hoạt động thu thập thông tin thống kê chủ yếu được thực hiện bằng phiếu giấy. Quy trình này đòi hỏi nhiều công đoạn thủ công, từ ghi chép tại hiện trường, vận chuyển phiếu, nhập dữ liệu đến tổng hợp, kiểm tra và đối chiếu. Không chỉ tiêu tốn nhiều thời gian, nhân lực, phương thức truyền thống còn tiềm ẩn nguy cơ sai sót, trùng lặp, khó kiểm soát chất lượng và thường kéo dài thời gian công bố số liệu.

Trong bối cảnh yêu cầu về thông tin phục vụ quản lý, điều hành ngày càng cao, phương thức thu thập thủ công bộc lộ nhiều hạn chế, không còn phù hợp với yêu cầu hiện đại hóa nền hành chính và chuyển đổi số. Trước thực tiễn đó, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác thống kê không chỉ là yêu cầu khách quan mà còn là nhiệm vụ mang tính chiến lược.

Thực hiện chủ trương hiện đại hóa ngành Thống kê theo Quyết định số 501/QĐ-TTg ngày 10/5/2018 của Thủ tướng Chính phủ về Đề án ứng dụng công nghệ thông tin - truyền thông trong hệ thống thống kê nhà nước (Đề án 501), Thống kê tỉnh Ninh Bình đã từng bước đổi mới toàn diện phương thức thu thập dữ liệu. Theo đó, giai đoạn 2020-2025, các giải pháp công nghệ như CAPI và Webform được đưa vào triển khai đồng bộ trong hầu hết các cuộc điều tra, tổng điều tra trên địa bàn tỉnh, tạo bước chuyển rõ nét từ “phiếu giấy” sang “phiếu điện tử”.

Đồng chí Lê Thanh Tùng, Phó Trưởng Thống kê Ninh Bình cho biết: “Việc ứng dụng công nghệ thông tin đã làm thay đổi căn bản cách thức tổ chức và thực hiện các cuộc điều tra thống kê. Từ chỗ phụ thuộc nhiều vào kinh nghiệm cá nhân và thao tác thủ công của điều tra viên, hoạt động thu thập dữ liệu nay được chuẩn hóa bằng phần mềm, kiểm soát chặt chẽ ngay từ khâu đầu vào. Các biểu mẫu điện tử được thiết kế tích hợp hệ thống kiểm tra logic tự động, giúp phát hiện và cảnh báo kịp thời những thông tin chưa hợp lý, qua đó hạn chế tối đa sai sót so với phiếu giấy truyền thống”.

Trong các cuộc điều tra dân số và nhà ở, điều tra thông tin về nông nghiệp, nông thôn, điều tra lao động việc làm, khảo sát mức sống dân cư hay điều tra biến động dân số, CAPI được sử dụng làm công cụ thu thập chủ lực. Điều tra viên sử dụng thiết bị di động để nhập dữ liệu trực tiếp tại hộ dân, thông tin được mã hóa và đồng bộ lên hệ thống ngay khi có kết nối mạng. Phần mềm đồng thời tự động ghi nhận thời gian, vị trí phỏng vấn, giúp tăng cường khả năng giám sát, nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm của điều tra viên trong quá trình tác nghiệp.

Đối với điều tra doanh nghiệp, Webform được triển khai rộng rãi, cho phép các đơn vị có tư cách pháp nhân chủ động kê khai thông tin về lao động, tài sản, doanh thu, chi phí theo biểu mẫu điện tử chuẩn hóa. Việc tự kê khai không chỉ tạo thuận lợi cho doanh nghiệp mà còn giúp cơ quan thống kê giảm đáng kể khối lượng công việc trực tiếp. Thông qua hệ thống quản lý, điều tra viên và giám sát viên theo dõi tiến độ kê khai, kịp thời rà soát, xác minh những trường hợp có dấu hiệu bất thường, bảo đảm số liệu thu thập đúng thực tế và thống nhất.

Việc kết hợp linh hoạt giữa CAPI và Webform đã giúp công tác thu thập dữ liệu tại Ninh Bình ngày càng chuyên nghiệp, hiệu quả, phù hợp với đặc thù từng nhóm đối tượng điều tra. Đến năm 2024, 100% các cuộc điều tra do Cục Thống kê triển khai trên địa bàn tỉnh đã được ứng dụng công nghệ thông tin trong thu thập dữ liệu, tạo nền tảng quan trọng cho việc xây dựng hệ thống dữ liệu thống kê hiện đại, đồng bộ và liên thông.

Nâng cao chất lượng số liệu, đáp ứng yêu cầu điều hành phát triển

Không chỉ dừng lại ở khâu thu thập, việc ứng dụng công nghệ thông tin còn mang lại hiệu quả rõ nét trong công tác quản lý, xử lý, phân tích và phổ biến thông tin thống kê. Dữ liệu thu thập từ CAPI và Webform được chuyển trực tiếp về máy chủ của Cục Thống kê Việt Nam, bảo đảm an toàn, bảo mật và thuận lợi cho việc tổng hợp, suy rộng và phân tích số liệu.

Cũng theo đồng chí Phó Trưởng Thống kê tỉnh Lê Thanh Tùng, lợi ích lớn nhất của việc ứng dụng công nghệ thông tin là nâng cao chất lượng và tính kịp thời của số liệu thống kê. Nhờ dữ liệu được cập nhật gần như theo thời gian thực, các báo cáo kinh tế - xã hội hằng tháng, quý, 6 tháng và cả năm được xây dựng nhanh hơn, phản ánh sát hơn diễn biến thực tế của nền kinh tế và đời sống xã hội trên địa bàn tỉnh. Điều này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong bối cảnh yêu cầu chỉ đạo, điều hành của Tỉnh ủy, UBND tỉnh ngày càng đòi hỏi thông tin chính xác, kịp thời và có chiều sâu phân tích.

Cùng với đó, công tác phổ biến thông tin thống kê cũng được đổi mới theo hướng hiện đại, trực quan. Các báo cáo không chỉ dừng lại ở bảng số liệu truyền thống mà còn được trình bày bằng biểu đồ, đồ họa thông tin, hình ảnh hóa dữ liệu, giúp người dùng tin dễ tiếp cận, dễ hiểu và dễ khai thác. Việc tổ chức họp báo công bố số liệu định kỳ, cập nhật thông tin trên trang thông tin điện tử của ngành và hệ thống báo cáo của tỉnh đã góp phần nâng cao tính công khai, minh bạch, tăng cường niềm tin của xã hội đối với số liệu thống kê.

Song song với đó, công tác quản lý, điều hành các cuộc điều tra cũng được tin học hóa toàn diện. Từ khâu lập danh sách địa bàn, phân công điều tra viên, theo dõi tiến độ đến nghiệm thu, đánh giá chất lượng phiếu đều được thực hiện trên phần mềm chuyên dụng. Nhờ vậy, lãnh đạo các cấp có thể theo dõi tiến độ và chất lượng điều tra theo thời gian thực, kịp thời chỉ đạo xử lý những vấn đề phát sinh.

Để công nghệ thực sự phát huy hiệu quả bền vững, Thống kê Ninh Bình đặc biệt chú trọng công tác đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực. Các lớp tập huấn sử dụng CAPI, Webform và phần mềm quản lý các cuộc điều tra được tổ chức thường xuyên cho điều tra viên, giám sát viên các cấp. Đồng thời, cán bộ chuyên trách công nghệ thông tin được cử tham gia các khóa đào tạo về an toàn thông tin, quản trị dữ liệu, từng bước đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của quá trình chuyển đổi số ngành Thống kê.

Trong thời gian tới, ngành Thống kê Ninh Bình tiếp tục triển khai sâu rộng Đề án 501 và Đề án xây dựng cơ sở dữ liệu thống kê quốc gia; mở rộng phạm vi ứng dụng công nghệ thông tin trong các cuộc điều tra phục vụ yêu cầu quản lý của ngành và địa phương. Mục tiêu hướng tới là xây dựng hệ thống dữ liệu thống kê hiện đại, đồng bộ, kết nối liên thông, qua đó cung cấp thông tin kịp thời, chính xác, góp phần quan trọng vào công tác hoạch định chính sách và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững trên địa bàn tỉnh.