Cách đây nửa thế kỷ, trong thời kỳ đất nước ta đang tập trung sức người, sức của để chống lại cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ, Trường THPT Yên Khánh A được thành lập. Sau nhiều lần phải di dời, sơ tán, đến năm học 1969-1970, Trường được chuyển về địa điểm xã Khánh Hội, huyện Yên Khánh.
Thời gian qua, cơ sở vật chất không ngừng được củng cố, chất lượng giáo dục ngày càng được nâng cao, nhà trường trở thành một trong những đơn vị đứng đầu cả nước về chất lượng giáo dục trên địa bàn nông thôn, góp phần tạo nguồn nhân lực cho quê hương, đất nước.
Trước khi được chuyển về xã Khánh Hội, Trường THPT Yên Khánh A có 12 lớp học với 600 học sinh. Do chưa có phòng học, giáo viên và học sinh phải phân tán rải rác trong các khu dân cư của xã Khánh Hội. Trong làn mưa bom, bão đạn của kẻ thù, để đảm bảo an toàn, nhiều lớp học phải tổ chức vào ban đêm, thầy và trò phải cặm cụi soi từng con chữ, từng chữ số dưới ánh đèn dầu leo lét...
Nhiều khi trời mưa rét, đường đất trơn như mỡ, do không đủ áo che mưa, cả thầy lẫn trò đến lớp học mà bùn đất lấm lem từ đầu tới chân. Gian khổ là vậy, nhưng với tinh thần hiếu học, các em vẫn đến lớp đầy đủ, chăm chú nghe từng bài giảng của thầy...
Với ý chí quyết tâm, sự năng động, sáng tạo, lớp lớp các thế hệ thầy và trò Trường THPT Yên Khánh A đã vượt qua mọi gian khổ, phấn đấu vươn lên, trở thành một đơn vị điển hình tiên tiến và tiên tiến xuất sắc. Năm học 1987-1988, Trường được công nhận là lá cờ đầu ngành học phổ thông của tỉnh Hà Nam Ninh; năm học 1989-1990, Trường được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Ba.
Năm 1992, sau khi tỉnh Ninh Bình được tái lập, kế thừa truyền thống của các thế hệ cha anh, với tinh thần dám nghĩ, dám làm, Trường THPT Yên Khánh A đã mạnh dạn đi đầu trong công tác đổi mới công tác quản lý, đổi mới phương pháp dạy và học, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, tiếp tục giữ vững và phát huy vị thế của mình. Từ sự phấn đấu bền bỉ đó, trong 10 năm (1992-2012), Trường liên tục được công nhận là đơn vị tiên tiến xuất sắc của ngành Giáo dục - Đào tạo Ninh Bình.
Năm 1995, Trường được Nhà nước tặng Huân chương Lao động hạng Nhì; năm 2000, Trường được tặng Huân chương Lao động hạng Nhất; năm 2005, Trường được tặng Huân chương Độc lập hạng Ba; năm 2010, Trường được tặng Huân chương Độc lập hạng Nhì và được Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Bình ký quyết định công nhận đạt chuẩn Quốc gia. Đặc biệt, ngày 30-5-2012, Chủ tịch nước đã ký quyết định phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động trong thời kỳ đổi mới cho Trường THPT Yên Khánh A.
Kế thừa và phát huy truyền thống Anh hùng, nửa thế kỷ qua, các thế hệ thầy và trò Trường THPT Yên Khánh A đã hun đúc tinh thần hiếu học, vượt qua khó khăn, phấn đấu vươn lên giành thành tích cao nhất trong học tập và rèn luyện.
Những năm gần đây, tập thể sư phạm nhà trường đã đoàn kết, đồng tâm, hiệp lực, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chính trị của đơn vị. Số học sinh xếp hạnh kiểm tốt và khá hàng năm luôn đạt từ 98-99%. Số lượng học sinh khá, giỏi tăng nhanh, tỷ lệ học sinh văn hóa khá và giỏi đạt 60-80%, tỷ lệ lên lớp luôn đạt 100%. Kết quả xếp loại học lực và tỷ lệ đỗ tốt nghiệp luôn ở vị trí đứng đầu toàn tỉnh.
Công tác hướng nghiệp và dạy nghề luôn được chú trọng, kết quả học sinh thi nghề phổ thông luôn đạt kết quả cao nhất. Chất lượng mũi nhọn được củng cố vững chắc và đạt thành tích cao trong các kỳ thi học sinh giỏi tỉnh và Quốc gia. Trong những năm qua, nhà trường đã có 33 giải học sinh giỏi Quốc gia và khu vực. Đặc biệt có 1 học sinh dự tuyển chọn tham gia Olimpic Toán học Quốc tế.
Liên tục nhiều năm liền nhà trường xếp thứ nhất toàn đoàn trong các kỳ thi học sinh giỏi cấp tỉnh. Tỷ lệ đỗ đại học và cao đẳng hàng năm đạt 80-97%, nhà trường liên tục nằm trong tốp 100 trường có điểm trung bình 3 môn thi đại học cao nhất toàn quốc.
50 năm qua, từ một mái trường được xây dựng bằng tranh tre, nứa lá, đến nay, Trường THPT Yên Khánh A đã có một khuôn viên rộng 2,9 ha tương đối hiện đại với những dãy nhà khang trang, đầy đủ tiện nghi. Cơ sở vật chất đáp ứng tiêu chuẩn của trường THPT đạt chuẩn Quốc gia.
Nhà hiệu bộ, dãy phòng học, nhà phụ trợ, bồn hoa, cây cảnh, sân vui chơi, sân thể dục... được xây dựng khoa học, ngăn nắp với 33 phòng học cao tầng, 7 phòng học bộ môn có đầy đủ trang, thiết bị và 1 phòng truyền thống; 1 thư viện với 20.000 đầu sách, 22 loại báo, tạp chí; 1 thư viện điện tử với 80 máy tính kết nối Internet; 12 phòng làm việc cho Ban giám hiệu, tổ chức đoàn thể, tổ nhóm bộ môn và 1 phòng y tế.
Trong sân trường có 1 sân bóng đá, 5 sân cầu lông, 2 sân bóng rổ, 2 sân bóng chuyền, 8 bàn bóng bàn. Các máy tính kết nối Internet đã phát huy hiệu quả khá tốt, nhất là việc tra cứu thông tin giảng dạy, thi trắc nghiệm trực tuyến. Hiện nay, 100% cán bộ, giáo viên trong trường sử dụng thành thạo vi tính. Trường là đơn vị đầu tiên trong tỉnh lắp đặt thư viện điện tử và ứng dụng phần mềm chấm thi và mua máy chấm thi trắc nghiệm.
Công tác phát huy sáng kiến, cải tiến kinh nghiệm, ứng dụng các đề tài khoa học được nhà trường đặc biệt chú trọng. Nhiều sáng kiến, kinh nghiệm đã được áp dụng rộng rãi trong toàn ngành Giáo dục - Đào tạo Ninh Bình. Nhà trường đã triển khai và thực hiện tốt cuộc vận động "Dân chủ, kỷ cương, tình thương, trách nhiệm", "Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh", cuộc vận động "Hai không" và phong trào thi đua "Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực"… Kết quả xếp loại các phong trào thi đua, các cuộc vận động, nhà trường luôn được công nhận là đơn vị dẫn đầu toàn tỉnh.
Nửa thế kỷ qua, điểm sáng Yên Khánh A là bài học kinh nghiệm quý báu không chỉ của ngành học THPT tỉnh nhà, mà còn là kinh nghiệm quý báu của cả nước. Từ mái trường này, hàng vạn học sinh đã ra trường, tung cánh muôn phương.
Nhiều học sinh đã trở thành cán bộ lãnh đạo cao cấp của Đảng và Nhà nước, trong LLVT nhân dân; nhiều học sinh đã trở thành giáo sư, tiến sỹ, hiện đang giảng dạy tại các trường danh tiếng trong nước và quốc tế; nhiều học sinh đã trở thành bác sỹ, kỹ sư, doanh nhân nổi tiếng; nhiều học sinh đã trở về địa phương, đứng trên bục giảng của mái trường thân yêu; nhiều học sinh trực tiếp tham gia lao động sản xuất, đóng góp công sức của mình trong công cuộc xây dựng quê hương, đất nước.
Cũng từ mái trường này, hàng nghìn học sinh đã cầm súng lên đường ra trận. Trong đó có 58 học sinh thân yêu của Trường THPT Yên Khánh A đã mãi mãi không trở về. Tấm gương hy sinh anh dũng của các anh đã tô thắm lên ngọn lửa truyền thống đấu tranh cách mạng, làm rạng danh sổ vàng truyền thống của Trường, góp phần cùng các thế hệ cha anh viết nên những trang sử vẻ vang của dân tộc…
Phát huy truyền thống Anh hùng, với sự năng động, sáng tạo, bền bỉ, tin tưởng rằng, Trường THPT Yên Khánh A sẽ kế thừa và phát huy sáng tạo những thành quả đã đạt được. Các thế hệ thầy và trò Trường THPT Yên Khánh A hôm nay và mai sau sẽ vững bước tiến lên, viết tiếp những trang sử vàng chói lọi, góp phần tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho quê hương, đất nước; góp phần cùng Đảng bộ và nhân dân trong huyện xây dựng quê hương Yên Khánh ngày càng giàu đẹp.
Lê Văn Thuyết
Bí thư Đảng ủy, Hiệu trưởng Trường THPT Yên Khánh A