Bình yên, giản dị nhưng trang trọng và linh thiêng, đó là cảm nhận đầu tiên khi tôi đến thăm mộ Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Mộ Đại tướng nằm tựa vào núi, một ngôi mộ bình dị như chính phong cách người lính, chất phác, giản dị. Dọc con đường lên viếng mộ Đại tướng có 103 bậc thang, 103 cây hoa mai và 103 cây hoa ban Điện Biên tượng trưng cho 103 tuổi của Đại tướng. Tôi tần ngần dừng chân tại một cây hoa ban Điện Biên, có lẽ phải nhọc công lắm mới đưa giống hoa này về trồng tại vùng đất chỉ có gió và cát này nhưng không thể không có vì nó gắn với chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ "lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu" đã làm nên tên tuổi của một vị tướng huyền thoại đã lần lượt đọ sức và đánh thắng 10 đại tướng của Pháp và Mỹ trong 2 cuộc chiến tranh của dân tộc.
Ông Vũ Đức Thịnh, Chủ tịch Hội CCB huyện Nho Quan tâm sự: Tôi tuy không tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ nhưng qua lời kể của nhiều CCB đã từng "khoét núi, ngủ hầm, mưa dầm, cơm vắt" mới thấy cả một thế hệ đã quyết tâm trường kỳ kháng chiến đến thế nào và Đại tướng Võ Nguyên Giáp, vị tướng tài hoa, người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đưa ra được chiến lược đó quả thật là một nhà quân sự thiên tài.
Qua các phương tiện thông tin đại chúng, qua lời kể của những người CCB trên địa bàn đã từng tham gia chiến dịch, tôi cảm nhận được Đại tướng Võ Nguyên Giáp còn là "một tổng tư lệnh biết đau với từng vết thương của mỗi người lính, biết tiếc từng giọt máu của mỗi chiến binh". Tiêu chí chiến thắng của ông không coi "trận thắng chết nhiều người là trận thắng đẹp". Vì thế, khi đến viếng mộ Đại tướng, tôi đã đứng lặng đi, không khóc nhưng trong lòng vừa cảm thấy tự hào, vừa cảm thấy biết ơn và thấy được trách nhiệm của mình là phải truyền lửa cho thế hệ trẻ, để thế hệ trẻ sau này hiểu hơn về những chiến công, về lịch sử hào hùng của dân tộc, về những vị tướng tài hoa như Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã đưa tên tuổi Việt Nam sánh ngang với các nước có tiềm năng quân sự được đánh giá là cao nhất thế giới như Pháp, Mỹ... Ông là tổng chỉ huy đầu tiên và xuất sắc nhất, người "anh cả" của Quân đội Nhân dân Việt Nam. Đặc biệt là tài chỉ huy quân sự của Đại tướng trong Chiến dịch Điện Biên Phủ -1954 "lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu" và trận "Quyết chiến, chiến lược" trong Tổng tấn công và nổi dậy, giải phóng Miền Nam, thống nhất Tổ quốc bằng Chiến dịch Hồ Chí Minh (1975) lịch sử góp phần đưa nước nhà sang trang lịch sử vẻ vang mới.
Còn với CCB Nguyễn Văn Nghi ở xã Khánh Trung huyện Yên Khánh thì tuy đã có dịp đến viếng mộ bác Giáp một lần nhưng năm nay, kỷ niệm 65 năm chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ, ông lại quyết tâm "về nguồn" một lần nữa vì theo ông, tên tuổi của Đại tướng gắn liền với huyền thoại Điện Biên Phủ và mỗi lần về bên mộ Đại tướng là ông lại có những cảm xúc khác nhau. Ông tâm sự: "Đây là lần thứ 2 tôi về thăm mộ Đại tướng nhưng lần nào cũng thấy xúc động xen lẫn tự hào, nhất là khi tiếng nhạc bài Hồn tử sĩ cất lên. Khung cảnh ở Vũng Chùa có gì đó rất linh thiêng.
Hầu như ai đến viếng Đại tướng cũng khóc. Người khóc lúc thắp hương, có người vừa đi trong hàng vừa khóc, nhưng với tôi, tôi tự nhủ phải phấn đấu, nỗ lực nhiều hơn nữa trong cuộc sống để xứng đáng với Đại tướng." Lần này ông Nghi không đi một mình mà đi cùng cả con, cháu. Người con cả của ông, anh Nguyễn Văn Khôi không sinh ra trong chiến tranh nhưng những câu chuyện được kể trong lần "về nguồn" nơi mộ Đại tướng cũng làm anh không dấu nổi sự nghẹn ngào: Mặc dù khi ngồi trên xe đã tự nhủ phải kìm nén xúc động, nhưng khi nhìn dòng người cầm hoa trắng đặt trước mộ Đại tướng trong tiếng nhạc tử sĩ trầm buồn, lòng tôi chùng xuống, nước mắt rưng rưng. Trước anh linh vị tướng đáng kính, tất cả trong tôi là niềm kiêu hãnh, cảm xúc thiêng liêng ùa đến dâng tràn. Lần này, tôi cho cả con trai đi vì muốn cho cháu hiểu hơn về lịch sử oai hùng của dân tộc, một cách để giáo dục cháu về lòng yêu nước và phấn đấu lao động, học tập cho xứng đáng với thế hệ trước.
Với nhiều người, mỗi lần về với mộ Đại tướng Võ Nguyên Giáp là một lần được lật giở lại những trang sử hào hùng của dân tộc, nhớ về một vị tướng tài ba đã làm nên những chiến thắng huyền thoại như chiến thắng Điện Biên Phủ, đặc biệt là với những Cựu chiến binh và thế hệ trẻ. Hà Thế Anh, Phó Bí thư Huyện đoàn Gia Viễn tâm sự: Sống trong thời bình, thế hệ trẻ hôm nay chỉ biết đến lịch sử hào hùng, những trận đánh, trận càn khốc liệt, hay công lao to lớn của các vị anh hùng dân tộc qua những trang lịch sử, qua lời giảng của thầy cô, qua sách báo nên lần này, đi viếng thăm mộ Đại tướng, em đã ở rất lâu để được nghe những câu chuyện về người qua thuyết minh của Ban Quản lý Khu di tích này.
Từ những câu chuyện ấy và qua sự tìm hiểu của bản thân, em biết Đại tướng đã dành cả cuộc đời cho quê hương đất nước; cùng nhân dân đấu tranh giành độc lập cho đất nước qua hai cuộc chiến tranh đẫm máu với bao đau thương, hy sinh mất mát. Và khi về lại thời bình, Đại tướng làm việc gì cũng đặt lợi ích đất nước lên hàng đầu, luôn quan tâm đến việc xây dựng và phát triển nền giáo dục quốc dân; nâng cao trí tuệ, tầm vóc cho thế hệ trẻ nước nhà để xứng đáng với những lời di huấn của Chủ tịch Hồ Chí Minh và thành quả mà ông cha ta đã dày công xây dựng. Vì thế, em nguyện ra sức học tập, rèn luyện và làm việc thật tốt để xứng đáng với niềm tin yêu của Đại tướng đã dành cho thế hệ trẻ hôm nay. Chính nhân cách lớn của Đại tướng mãi là nguồn sáng cho thế hệ trẻ hôm nay xích lại gần nhau hơn cùng quyết tâm xây dựng quê hương đất nước và biết tri ân những người anh hùng dân tộc.
Trở lại mộ Đại tướng vào dịp kỷ niệm 65 năm chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ, trong tôi dâng trào bao cảm xúc. "Chín năm làm một Điện Biên/ Nên vành hoa đỏ, nên thiên sử vàng". Cái cảm xúc đó dường như bắt đầu từ hình ảnh một người đang đứng trước một nhóm người trong rừng (theo số liệu là 34 người), chân đất, quần áo, mũ nón lôi thôi, dăm khẩu súng thô sơ, … đến những quân đoàn ào ạt tiến lên cắm cờ trên hầm Đờ Cát tại Điện Biên Phủ, cho đến những sư đoàn quân tinh nhuệ với hàng ngàm xe tăng, thiết giáp và máy bay hùng dũng tiến về giải phóng Sài Gòn.
Cái cảm xúc đó như hòa trộn với nhau trước hình ảnh một người thầy giáo dạy sử (trường tư thục Thăng Long) đến một Đại tướng quân đang chỉ huy duyệt binh trong ngày chiến thắng rồi như lắng đọng lại trước hình ảnh hàng vạn người xếp hàng tiễn đưa ông đến nơi an nghỉ cuối cùng tại Hà Nội và hàng ngàn vòng hoa phủ kín ngôi mộ của ông ở Vũng Chùa, ngày ông đi vào bất tử. Và đến hôm nay, khi đã trở lại với cuộc sống thường nhật tôi vẫn thấy âm vang Điện Biên với đài hoa chiến thắng năm 1954 với linh hồn là Đại tướng Võ Nguyên Giáp mãi trường tồn, mãi khắc ghi trong tim mỗi người dân Việt Nam và bạn bè thế giới. Để ngày hôm nay khi lịch sử đã sang trang, chúng ta đã có quyền nhìn lại đầy tự hào về một thế hệ đã "quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh", về những anh dùng dân tộc như Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã viết nên những huyền thoại trong chiến tranh. Hoa ban Điện Biên vẫn nở trên mộ Đại tướng, lá cờ đỏ sao vàng trên hầm Đờ Cát những ngày tháng 5 cách đây 65 năm như phấp phới quanh đây đầy linh thiêng và hào hùng....
Quỳnh Thu