Trưng bày chuyên đề "Báu vật Champa - Dấu ấn thời gian"

Ngày 28/8, tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia, trưng bày chuyên đề "Báu vật Champa - Dấu ấn thời gian" đã chính thức khai mạc. Sự kiện do Bảo tàng Lịch sử quốc gia phối hợp với Hội Di sản văn hóa Việt Nam và Nhà sưu tập Đào Danh Đức tổ chức, nhân kỷ niệm 79 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9 (1945 - 2024).   

Phát biểu khai mạc, Giám đốc Bảo tàng Lịch sử quốc gia Nguyễn Văn Đoàn nhấn mạnh: Champa - quốc gia cổ đại từng tồn tại từ năm 192 đến năm 1832 ở khu vực miền Trung Việt Nam ngày nay. Văn hóa Champa chịu ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ và Java, với những sáng tạo riêng biệt, đã tạo nên những phong cách nghệ thuật đặc sắc, đỉnh cao, như: Mỹ Sơn, Đồng Dương, Tháp Mẫm... Nhiều di tích đền tháp và các công trình kiến trúc, điêu khắc còn tồn tại đến ngày nay cho thấy Ấn Độ giáo và Phật giáo là hai tôn giáo chính của vương quốc Champa xưa. 

Vương quốc Champa phát triển hưng thịnh nhất vào các thế kỷ thứ 9-10, 11-12. Sau thế kỷ 15, do những thăng trầm lịch sử, trung tâm của vương quốc Champa dịch chuyển dần về phía Nam, theo đó, lịch sử, văn hóa, nghệ thuật Champa cũng có nhiều biến đổi, mang những sắc thái mới. Giai đoạn từ năm 1692, khi chúa Nguyễn đặt Trấn Thuận Thành trên vùng đất Champa, đến năm 1832, khi Champa chính thức sáp nhập vào Đại Nam dưới triều vua Minh Mạng, những vấn đề về lịch sử, văn hóa, nghệ thuật Champa còn ít được quan tâm, nghiên cứu. 

Theo Giám đốc Bảo tàng Lịch sử quốc gia Nguyễn Văn Đoàn, khi tìm hiểu về lịch sử, văn hóa Champa, ngoài các công trình kiến trúc đền tháp ở khu vực miền Trung với các phong cách nghệ thuật và khung niên đại tương ứng, ngay từ cuối thế kỷ 19, các học giả người Pháp đã biết đến những vật dụng, đồ thờ phụng quý giá của vua và hoàng tộc Champa thuộc giai đoạn lịch sử từ cuối thế kỷ 17 đến nửa đầu thế kỷ 19. Năm 1905, hai nhà khảo cứu nổi tiếng người Pháp là H. Parmentier và E. Durand đã công bố kết quả nghiên cứu, giới thiệu khá chi tiết về những "kho báu" của các vua Chăm trên tạp chí của Viện Viễn Đông bác cổ Pháp. 

Qua các tài liệu đó, chúng ta có được những hình ảnh chân thực đầu tiên để nhận diện, đánh giá những hiện vật thuộc loại hình này đang nằm trong các bộ sưu tập của các bảo tàng, các sưu tập tư nhân trong và ngoài nước 

Tại trưng bày chuyên đề "Báu vật Champa - Dấu ấn thời gian" lần này, Bảo tàng Lịch sử quốc gia cùng các đơn vị phối hợp nghiên cứu, lựa chọn hơn 60 hiện vật tiêu biểu bằng chất liệu vàng, bạc của văn hóa Champa, có niên đại thế kỷ 17-18,  trong đó, hầu hết các hiện vật lần đầu tiên được đưa ra trưng bày, giới thiệu tới công chúng. 

Trưng bày gồm 2 phần. Trong đó, phần trưng bày tượng và linh vật tôn giáo giới thiệu tới công chúng một số hiện vật tiêu biểu như: tượng thần Shiva, tượng nam thần, nữ thần, tượng thần Ganesha, tượng Phật, tượng Bồ tát Avalokitesvara, Linga - Yoni, kosalinga, đầu thần Shiva, tượng bò thần Nandin… bằng chất liệu vàng, bạc gắn đá quý. Theo các nhà nghiên cứu, Champa tiếp nhận và chịu ảnh hưởng cả hai tôn giáo lớn là Ấn Độ giáo và Phật giáo, vì vậy, phổ biến nhất trong di sản Champa là các tượng thần, Phật và linh thú, linh vật của hai tôn giáo này.   

Phần trưng bày đồ trang sức, vật dụng mang biểu tượng tôn giáo và quyền uy hoàng tộc, giới thiệu tới công chúng những hiện vật, gồm: khuyên tai, nhẫn, dây chuyền, trâm cài tóc, lược, vòng tay, bao tay, thắt lưng, hộp đựng đồ trang sức, các đồ đội dạng mũ, vương miện, bịt tóc... được trang trí những biểu tượng mang tính tôn giáo và tín ngưỡng truyền thống của nghệ thuật Champa. 

Đặc biệt là các vị thần Hindu giáo như: thần Brahma, thần Visnu, thần Shiva, thần Ganesha, bò thần Nandin, chim thần Garuda, rắn thần Naga… Đây là những vật dâng cúng cho thần linh, hoặc được sử dụng trong hoàng tộc Champa. Những hiện vật này đều được thể hiện rất tinh mỹ với trình độ chế tác kim hoàn kỹ thuật cao, có giá trị lịch sử, văn hóa và nghệ thuật đặc biệt. 

Thông qua trưng bày, Bảo tàng Lịch sử quốc gia mong muốn công chúng trong và ngoài nước có cơ hội thưởng lãm các cổ vật có giá trị lịch sử, văn hóa, nghệ thuật đặc sắc và hiểu biết sâu sắc hơn về một giai đoạn của lịch sử văn hóa của Champa dường như còn ít được biết tới, từ đó, biết trân trọng, nâng cao ý thức bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. 

Bên cạnh đó, trưng bày còn góp phần tiếp tục thực hiện đẩy mạnh vai trò của Bảo tàng Lịch sử quốc gia cũng như các bảo tàng công lập trong việc phối hợp, hỗ trợ để các bảo tàng, sưu tập tư nhân có điều kiện phát huy giá trị di sản tới rộng rãi công chúng.   

Trưng bày chuyên đề "Báu vật Champa - Dấu ấn thời gian"  diễn ra từ ngày 28/8 đến tháng 10/2024.