Tổ chức không gian khuôn viên nhà ở nông thôn

 Các thành phần chính trong khuôn viên gồm:

Nhà chính: là một nếp nhà riêng với chức năng kết hợp nơi ở và thờ cúng nên hình khối và quy mô lớn nhất so với toàn bộ các công trình trong khuôn viên. Hình thức kết cấu, trang trí được đặc chú trọng.

Nhà phụ được kết hợp một hoặc nhiều nếp nhà, mỗi nhà có chức năng bố trí một nếp mái riêng, những chức năng được kết hợp với nhau trong một nếp như: Nhà phụ để ở + sản xuất + kho; bếp + chuồng chăn nuôi + vệ sinh.

Nhà phụ có hình thức kiến trúc và kết cấu thường đơn giản. Nhà kết cấu gỗ theo kiểu quá giang kèo kìm hoặc nhà tre có quá giang gác lên tường.

 Sân: có hình chữ nhật hoặc hình vuông; quy mô to hay nhỏ phụ thuộc vào quy mô công trình; nằm trước nhà, một chiều chạy dọc theo nhà chính, một chiều chạy hết nhà phụ. Sân có chức năng sau:

Về sản xuất: phơi phóng hoa màu, tiến hành làm nghề phụ...

Ảnh minh họa/Internet.

Về sinh hoạt: là nơi hoạt động sản xuất thủ công ngoài trời, chỗ chơi cho trẻ em, diễn ra hoạt động cỗ bàn, tập trung đông đảo mọi người khi nhà có việc...

Về tiện nghi: Tạo không gian thoáng đãng, sạch sẽ. Sân kết hợp với vườn, ao cải tạo khí hậu cho không gian nhà.

 Vườn: chiếm phần lớn diện tích khuôn viên (nhà có thể không có ao nhưng không thể thiếu vườn). Vườn có 2 loại: vườn ăn quả và vườn rau.

Nhà có hướng chính Nam hay Đông Nam có bố trí cây ăn quả lâu năm phía trước nhà; vườn rau, vườn chuối thường bố trí bên cạnh và phía sau nhà. Cách bố trí này mang lại nhiều lợi ích cho sinh hoạt như cây cao phía trước có tác dụng lọc bụi, giảm ô nhiễm, tạo tầm nhìn tốt cho công trình. Cây lấy gỗ như tre, trúc... trồng ở bờ ao, hàng rào hay đầu ngõ vào cổng. Cây cao, tán rộng trồng ở phía Bắc và Đông Bắc của nhà.

Nhà có khuôn viên rộng có vườn bao xung quanh. Nhà khuôn viên hẹp, vườn bố trí đằng trước hoặc không có.

Vườn cùng với ao tạo môi trường sống lý tưởng, nó làm dịu hết cái chói chang nắng nóng của mùa hè, hấp thụ năng lượng bức xạ mặt trời từ 40¸50 %; có tác dụng lọc bụi, làm giảm ô nhiễm từ 25 ¸40%, nó có tác dụng điều hoà vi khí hậu môi trường ở trong thôn xóm.

Ao: Nhà khuôn viên rộng - ao bố trí đằng trước hoặc bên cạnh nhà chính; nhà khuôn viên nhỏ hẹp thường không có ao. Ao luôn bố trí trước nhà nhằm hứng được nhiều gió mát thổi vào. Nhiều làng, ao bố trí xung quanh nhà, đường kè ao tạo thành lối đi trong làng.

Cổng: Mỗi làng có một cổng riêng, dần rồi cổng nhà được phổ biến rộng rãi Cổng được bố trí phổ biến theo lối bên, cạnh nhà chính. Một số nhà bố trí cổng phía trước nhà chính, nhưng vị trí cổng lệch sang bên tránh không nhìn thẳng vào nhà chính. Cổng bố trí xa các khu vệ sinh, khu chăn nuôi.

Vật liệu cổng phụ thuộc vào mức độ khá giả của chủ nhà. Nhà giàu, cổng bằng gạch, gỗ trên có lợp mái ngói ta dốc vào trong. Nhà nghèo thì cổng tre, liếp hoặc chỉ là lối vào chứ không có trụ  hoặc cánh cổng.

Hàng rào: Mỗi nhà có hàng rào riêng ngăn cách với nhau. Có hai loại: loại kiên cố xây tường gạch, đắp đất; hàng rào tạm bằng cọc tre, cây bụi...

Giếng đào, giếng khoan, bể chứa nước mưa: chủ yếu là loại giếng đào  truyền thống từ đời này sang đời khác và bể chứa nước mưa. Đây là kiểu dự trữ nguồn nước từ thiên nhiên mà vẫn đảm bảo vệ sinh cũng như sinh hoạt thường ngày của người dân.

Ngày nay, thay cho giếng đào là giếng khoan có vị trí cạnh sân, cạnh bếp tiện cho việc sử dụng. Bể cạnh nhà chính, nhà phụ để chứa nước mưa chảy từ mái xuống.

Cây hương, điện, miếu: còn lại rất ít được đặt trước sân; điện miếu ở góc vườn phía sau nhà.

Khu tắm, vệ sinh: chỗ tắm được bố trí cạnh giếng, đôi khi cũng được bố trí cạnh nhau, ở góc khuôn viên. Một số nhà lại bố trí cạnh khu chăn nuôi hoặc tách riêng khỏi góc vườn. Khu vệ sinh chưa được người dân coi trọng, nhiều nhà chưa có khu vệ sinh hoặc sử dụng bằng loại xí thùng.

Theo: Địa chí Nam Định