Tích cực thay đổi phương pháp dạy học, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục

Dự một buổi học trải nghiệm thực địa địa lý tự nhiên và kinh tế-xã hội tỉnh Ninh Bình của các em học sinh lớp 10 chuyên Địa, Trường THPT chuyên Lương Văn Tụy, chúng tôi nhận thấy, các em đã thoát ly sách vở, được trực tiếp tìm hiểu về lịch sử nghề thêu truyền thống, đóng góp của làng nghề đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, đặc biệt là sự phát triển du lịch ở xã Ninh Hải, huyện Hoa Lư. Cùng với việc được nghe chính các nghệ nhân của làng nghề thêu giới thiệu về nghề, các em còn được trải nghiệm tham gia các công đoạn làm nên những sản phẩm thêu ren đẹp mắt, thu hút và phục vụ khách du lịch trong và ngoài nước. Em Phạm Anh Huy, học sinh lớp 10 chuyên Địa, Trường THPT chuyên Lương Văn Tụy cho rằng, những buổi học gắn liền với ngoại khóa như thế này khiến các em rất vui và thấy dễ hiểu, tiếp thu bài nhanh chóng. Những thông tin tìm hiểu, thu thập được từ trải nghiệm làng nghề giúp các em nắm bắt được bài học, cùng bàn bạc, thảo luận để có được những bản thuyết trình hay nhất về bài học, mang hơi thở cuộc sống.

Cô giáo Nguyễn Thị Tuyến Tính, giáo viên bộ môn Địa, Trường THPT chuyên Lương Văn Tụy cho biết: Mục đích của buổi học thực địa là giúp các em hiểu được những nội dung về bài học, trong đó có việc mở rộng, khơi gợi thêm vấn đề để các em tiếp thu tốt hơn. "Như khi được trải nghiệm, quan sát tự nhiên, địa hình, địa lý tại khu du lịch sinh thái Thung Nham, khảo sát động Vái Giời, học sinh được hiểu rõ hơn những nội dung trong thuyết kiến tạo mảng, vật liệu cấu tạo trái đất, trải nghiệm địa hình caxto, phong hóa hóa học, phong hóa lý học, sinh học; qua đó làm rõ mối quan hệ giữa địa hình với các thành phần tự nhiên khác. Các hang động, địa chất, địa mạo tại khu vực này trải qua hàng triệu năm mới hình thành nên cơ bản còn được giữ nguyên. Những bài học lý thuyết khô cứng, trừu tượng của môn địa lý qua thực tế trải nghiệm được hiện lên sinh động, rõ ràng, từ đó các em có thể nhìn thấy, tự tìm hiểu và nắm bắt bài học một cách nhanh nhất." - cô giáo Tính cho biết thêm.

Cũng theo cô giáo Nguyễn Thị Tuyến Tính, với các em học sinh trường chuyên, những buổi trải nghiệm như thế này thật quý giá, giúp các em có thể khắc sâu, ghi nhớ được kiến thức, rèn cho các em khả năng quan sát, nắm bắt vấn đề và viết bài thu hoạch đạt hiệu quả. Thực tiễn ngoài tự nhiên, đời sống phong phú, nếu các em biết tự tìm hiểu, nghiên cứu sẽ cho những kết quả cao, bài học sinh động. Qua thực tế nhiều năm giảng dạy, môn địa lý khá phù hợp để áp dụng phương pháp trải nghiệm sáng tạo, giúp học sinh chủ động, phát huy được những khả năng tiềm tàng, trau dồi những phẩm chất cần thiết cho thế hệ học sinh mới thời kỳ hội nhập. Trước đây, phương pháp này chủ yếu áp dụng ở các cấp học cao hơn, như các trường Cao đẳng, Đại học, nhưng hiện nay, khi áp dụng ở bậc học phổ thông cho thấy hiệu quả cao, tạo tinh thần phấn khởi học tập của học sinh.

Không chỉ ở cấp học THPT, ở cấp THCS, việc tổ chức chuyên đề sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học cũng được các tổ, nhóm bộ môn trong các nhà trường áp dụng hiệu quả. Trong chuyên đề sinh hoạt chuyên môn về bài học "Tức nước vỡ bờ" và "Lão Hạc" của nhóm Ngữ văn, Trường THCS Ninh Tiến (thành phố Ninh Bình) cho thấy đã mang lại hiệu quả rõ rệt, giúp các em học sinh ghi nhớ bài học và sáng tạo theo dạng đề mở. Chuyên đề được tổ chức qua hình thức dạy minh họa và dự giờ; thảo luận sau dự giờ. Các tiết dạy được thể hiện qua phương pháp thực nghiệm sư phạm và phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp để học sinh có cơ hội tham gia vào quá trình học tập, tạo môi trường dạy và học dân chủ, thân thiện. Buổi chuyên đề giúp giáo viên nhận thức rõ ý nghĩa của sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học, góp phần quan trọng trong việc nâng cao năng lực chuyên môn, đổi mới giáo dục trong nhà trường. Đồng thời giúp học sinh rèn luyện kỹ năng tiếp nhận và sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ học tập; kỹ năng tích cực chủ động, sáng tạo, hợp tác của học sinh trong việc thực hiện các nhiệm vụ học tập; kỹ năng trình bày, trao đổi, thảo luận về kết quả thực hiện các nhiệm vụ học tập...

Theo các giáo viên trực tiếp giảng dạy, trước sự thay đổi của xã hội và yêu cầu đổi mới giáo dục, các giáo viên cũng phải chuyển mình theo tinh thần của sự đổi mới, đó là đạt tới mục đích phát triển toàn diện năng lực, phẩm chất người học, tạo cho học sinh tư duy độc lập để giải quyết những vấn đề đặt ra trong thực tiễn. Để đạt được mục tiêu đó, giáo viên cần phải liên tục đổi mới phương pháp, phát triển năng lực chuyên môn, tu dưỡng đạo đức, tác phong nghề nghiệp và cố gắng đưa những điều mình học hỏi được từ thực tế vào bài dạy hàng ngày, xây dựng được niềm tin của mình với học trò. Trong đó, điều quan trọng là các thầy cô cần chú ý rèn luyện phương pháp tự học của học sinh, tăng cường học tập cá nhân, phối hợp nhóm; kết hợp đánh giá của giáo viên và tự đánh giá của từng học sinh. Suy cho cùng, việc đổi mới phương pháp dạy học là để học sinh chủ động, tích cực, sáng tạo trong học tập, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục, phù hợp với việc đổi mới thi cử trong tình hình hiện nay.

Từ ưu thế của các phương pháp giáo dục, hình thức tổ chức dạy học mới đã triển khai trong những năm gần đây như: Phương pháp bàn tay nặn bột, giáo dục trải nghiệm sáng tạo, giáo dục STEM.... cho thấy, việc đổi mới phương pháp dạy học cần được thực hiện trên cơ sở phân hóa đối tượng, các căn cứ về điều kiện, loại hình năng lực và phẩm chất cần phát triển ở người học. Cũng chính từ đó để lựa chọn các hình thức tổ chức dạy học phù hợp, tăng cường các hoạt động trải nghiệm sáng tạo và ứng dụng công nghệ thông tin, truyền thông trong tổ chức dạy học thông qua việc sử dụng các mô hình học tập kết hợp giữa lớp học truyền thống với các lớp học trực tuyến.

Trước những hiệu quả trong đổi mới phương pháp dạy học, ngành Giáo dục Ninh Bình khuyến khích các phòng Giáo dục và Đào tạo, các nhà trường thường xuyên triển khai các chuyên đề, tiết dạy học theo hướng trải nghiệm sáng tạo, thúc đẩy mạnh mẽ phong trào đổi mới phương pháp dạy và học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh, tạo tiền đề phát triển con người toàn diện trong bối cảnh phát triển của cách mạng công nghiệp 4.0, hướng tới nền giáo dục hiện đại và hội nhập quốc tế.

Bài, ảnh: Hạnh Chi