Thế cờ khó giải của châu Âu

Bầu không khí tích cực trong các cuộc đàm phán gần đây giữa Mỹ và Nga về tình hình Ukraine ngày càng khiến Liên minh châu Âu (EU) lo ngại. Hai Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ và Nga mới đây có cuộc điện đàm bàn về cuộc xung đột ở Ukraine, mở đường cho cuộc thảo luận quan trọng giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Nga Vladimir Putin.

Kịch bản về việc các nước đạt được thỏa hiệp mà không có sự can dự của EU khiến châu Âu lo lắng, bởi khu vực này sẽ phải gánh chịu tác động từ kết quả đàm phán. Vị thế, tiếng nói của châu Âu cũng bị suy yếu nghiêm trọng trong bối cảnh địa chính trị thay đổi nhanh chóng.

Hơn lúc nào hết, EU ưu tiên nâng cao năng lực phòng thủ của mình, khi đồng minh lâu năm là Mỹ có những cách tiếp cận mới. Ông Donald Trump nhiều lần tuyên bố châu Âu phải gánh vác trách nhiệm an ninh nhiều hơn và đặt ra câu hỏi rằng, liệu Mỹ có nên duy trì vai trò trung tâm trong Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) hay không? Bóng đen thuế quan với các đòn “ăn miếng trả miếng” cũng phủ bóng quan hệ đồng minh. 

Ủy ban châu Âu (EC) tuyên bố áp thuế đối với tổng lượng hàng hóa của Mỹ trị giá 26 tỷ euro, nhằm đáp trả quyết định của Xứ Cờ hoa áp thuế 25% lên các mặt hàng thép, nhôm từ EU. Gần đây, ông Donald Trump vẫn khẳng định, ông không có ý định tạo ra ngoại lệ đối với vấn đề thép và nhôm.

Tham vọng tự chủ quốc phòng và gia tăng sức ảnh hưởng với tình hình ở Ukraine của EU đang vấp phải hàng loạt khó khăn như vấn đề tài chính, sự chia rẽ nội khối. EU đề xuất tăng viện trợ quân sự cho Ukraine lên tới 40 tỷ euro trong năm 2025, song điều này càng làm bùng nổ tranh cãi trong khối.

Thủ tướng Hungary Viktor Orban nhiều lần thẳng thừng từ chối gửi vũ khí cho Ukraine và cho rằng, thay vì kéo dài xung đột, châu Âu nên ủng hộ nỗ lực đàm phán hòa bình do Tổng thống Donald Trump đề xuất.

Nhằm củng cố khả năng phòng thủ, các nhà lãnh đạo EU đã nhất trí về kế hoạch tái vũ trang châu Âu với ngân sách 800 tỷ euro. Pháp, Italia cũng xác nhận đặt mua các tên lửa phòng không mới. Tuy nhiên, triển khai kế hoạch nêu trên không phải điều dễ dàng.

Truyền thông Mỹ nhận định, về lâu dài, tăng chi tiêu quân sự đồng nghĩa với việc các quốc gia châu Âu phải giảm chương trình hỗ trợ xã hội. Cắt giảm chi tiêu chính phủ cho lương hưu và chăm sóc y tế là một nhiệm vụ đặc biệt khó khăn bởi châu Âu đang là khu vực có tỷ lệ dân số già ở mức cao nhất thế giới. 

Dù ủng hộ kế hoạch tái vũ trang châu Âu, một số thành viên EU được cho là vẫn do dự trước áp lực tài chính, trong đó có Italia - quốc gia có tỷ lệ nợ công trên GDP ở mức 137% vào năm 2024. Chưa kể, tờ RIA Novosti cho biết, với công suất sản xuất hiện tại, châu Âu sẽ cần ít nhất 6 đến 7 năm để bắt kịp mức đóng góp đạn dược của Mỹ trong 3 năm qua.

Sự dịch chuyển chiến lược sâu sắc từ đồng minh ở bên kia bờ Đại Tây Dương là Mỹ đang đặt EU vào một thế cờ khó. Kết quả thăm dò mới đây của NBC News cho thấy, mức độ hài lòng mà người dân Mỹ dành cho Tổng thống Donald Trump lên tới 47%, mức cao nhất từ trước đến nay của ông với tư cách Tổng thống. 

Và nếu Washington duy trì chính sách ưu tiên lợi ích riêng như hiện nay, thì Brussels buộc phải tìm lối đi riêng dù có nhiều thách thức, từng bước tái định vị vai trò của mình trong tình hình thế giới bất ổn, khó lường.

Theo Nhân Dân