Thảo luận việc thực hiện chính sách, pháp luật trong giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân đối với các quyết định hành chính về đất đai

Ngày 7-11, kỳ họp thứ tư, QH khóa XIII bước sang ngày làm việc thứ 14.  Tại hội trường, các đại biểu đã nghe Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của QH Nguyễn Văn Giàu trình bày báo cáo của Ủy ban Thường vụ QH về kết quả giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật trong giải quyết khiếu nại, tố cáo (KNTC) của công dân đối với các quyết định hành chính về đất đai.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng với các đại biểu Quốc hội bên lề kỳ họp. Ảnh: Nhan Sáng - TTXVN

Thảo luận về chủ đề này, các ý kiến phát biểu cơ bản nhất trí với các nội dung phân tích, đánh giá đã được đề cập trong báo cáo giám sát của Ủy ban Thường vụ QH. Theo đó, KNTC là quyền cơ bản của công dân đã được quy định trong Hiến pháp. Nhiều nghị quyết, chỉ thị của Đảng đã xác định công tác giải quyết KNTC là một trong những nhiệm vụ quan trọng trong cải cách hành chính Nhà nước và phát huy quyền làm chủ của nhân dân. Thời gian qua, các văn bản pháp luật được ban hành về cơ bản phù hợp thực tiễn, bảo đảm quyền KNTC của công dân, nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong quản lý nhà nước về đất đai. Hơn nữa, đã cụ thể hóa trách nhiệm của các cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức và người đứng đầu trong việc giải quyết KNTC.

Việc hoàn thiện các quy định của pháp luật về KNTC đã tạo thuận lợi cho cá nhân, cơ quan, tổ chức thực hiện quyền KNTC của mình; đồng thời bảo đảm cho các vụ việc KNTC được xem xét, giải quyết kịp thời, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước.

KNTC trong lĩnh vực đất đai, thực trạng và nguyên nhân

Đề cập tình hình thực hiện chính sách, pháp luật về giải quyết KNTC của công dân đối với các quyết định hành chính về đất đai từ khi Luật Đất đai năm 2003 có hiệu lực đến năm 2011, báo cáo của Ủy ban Thường vụ QH đã nêu số liệu tổng hợp của Thanh tra Chính phủ, từ năm 2003 đến 2010, các cơ quan hành chính nhà nước các cấp đã tiếp nhận và xử lý 1.219.625 đơn thư KNTC, trong đó đơn thư KNTC liên quan đến đất đai bình quân hằng năm chiếm 69,79%. Riêng từ năm 2008 đến 2011, các cơ quan hành chính nhà nước đã tiếp nhận, xử lý 672.990 đơn thư. Theo một số đại biểu, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo và Luật Đất đai có các quy định không thống nhất trong việc giải quyết KNTC của công dân, chưa có hướng dẫn cụ thể về mối quan hệ trong giải quyết khiếu nại, tranh chấp, thẩm quyền giải quyết giữa cơ quan hành chính nhà nước và Tòa án nhân dân; giữa bộ quản lý chuyên ngành và Thanh tra Chính phủ. Thẩm quyền giải quyết giữa cơ quan hành chính và cơ quan tòa án chưa cụ thể, chưa rõ ràng cho nên nhiều trường hợp người dân phải đi lại nhiều lần nhưng vẫn không được tiếp nhận giải quyết. Một số ý kiến cho rằng, các quy định của Luật Đất đai vẫn còn nội dung chưa đáp ứng yêu cầu quản lý và sử dụng đất, chưa giải quyết hài hòa giữa Nhà nước, nhà đầu tư và người sử dụng đất. Nhiều đại biểu cho rằng, một nguyên nhân quan trọng dẫn đến khiếu kiện, nhất là khiếu kiện kéo dài, khiếu kiện vượt cấp, khiếu kiện đông người là do cán bộ làm công tác quản lý nhà nước về đất đai, giải quyết KNTC, tranh chấp về đất đai vừa yếu vừa thiếu. Thực tế có nơi còn tình trạng cán bộ, công chức có thái độ vô cảm, bàng quan với những bức xúc của nhân dân. Điều đó cũng còn thể hiện ở việc nhiều địa phương công tác quản lý đất đai còn lỏng lẻo, để xảy ra vi phạm, lấn chiếm đất nhưng không phát hiện, xử lý kịp thời, hoặc cố tình bao che vì lợi ích dòng họ, lợi ích nhóm, lợi ích cá nhân. Cán bộ làm công tác bồi thường khi thu hồi đất có trường hợp cố tình sai sót để sách nhiễu, tiêu cực...

Theo số liệu báo cáo giám sát của Ủy ban Thường vụ QH, từ năm 2005 đến tháng 6-2009, cả nước có 3.829 đoàn KNTC đông người, năm 2010 có 3.214 đoàn, năm 2011 có 4.159 đoàn. Hơn 70% số vụ việc là khiếu nại, số còn lại là tố cáo hoặc vừa khiếu nại, vừa tố cáo. Đây là vấn đề phức tạp, nếu không được giải quyết tốt sẽ ảnh hưởng đến an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội. Một nguyên nhân khác dẫn đến tình trạng này, là do thực tế ở nhiều nơi, một số tổ chức, cá nhân đã lợi dụng chính sách ưu đãi đầu tư xin cấp đất để bao chiếm đất đai, mua bán dự án kiếm lợi bất chính.

Cần thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ

Nhiều đại biểu cho rằng, việc giải quyết hiệu quả và đạt kết quả cao trong thực hiện chính sách, pháp luật trong giải quyết KNTC của công dân đối với các quyết định hành chính về đất đai là vấn đề được đông đảo nhân dân quan tâm. Đề nghị thời gian tới, cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, gắn trách nhiệm đối với cá nhân và các cấp có thẩm quyền trong việc giải quyết KNTC của công dân, nhất là KNTC về đất đai. Đặc biệt, cần xử lý thật nghiêm các cá nhân, tổ chức thiếu tinh thần trách nhiệm, vi phạm pháp luật trong quá trình giải quyết. Một số ý kiến đề nghị, kiên quyết xử lý thu hồi đất đối với các dự án triển khai chậm tiến độ hoặc sử dụng đất không đúng mục đích. Bên cạnh đó, cần điều chỉnh lại đất nông nghiệp đã giao cho hộ gia đình, trong quy hoạch sử dụng đất cần dành quỹ đất cấp cho con em lớn lên ở nông thôn. Đặc biệt, cần quan tâm những hộ nghèo, hộ cận nghèo. Một số đại biểu cũng đề nghị sửa đổi, bổ sung một số nội dung trong Điều 138 Luật Đất đai năm 2003, vì mâu thuẫn với Luật Tố tụng hành chính hiện hành.

Nhiều đại biểu kiến nghị, thời gian tới, QH cần tăng cường hơn nữa hoạt động giám sát việc ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành luật thuộc cơ quan Chính phủ, từng bước khắc phục thiếu sót bất cập về cơ chế chính sách làm phát sinh KNTC trong lĩnh vực này. Trước hết, cần giám sát việc ban hành các nghị định của Chính phủ hướng dẫn về thi hành Luật Khiếu nại và Luật Tố cáo. Tăng cường vai trò giám sát về trách nhiệm tiếp công dân, giải quyết KNTC của thủ trưởng cơ quan hành chính các cấp, nhất là trong giải quyết các vụ KNTC đông người, phức tạp. Đồng thời, phát huy vai trò giám sát của MTTQ các cấp, nhất là đối với các địa phương đang thực hiện thí điểm không tổ chức HĐND.

Các đại biểu kiến nghị QH, Chính phủ tiếp tục xem xét để hoàn chỉnh dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), coi đây là dự án luật rất quan trọng, điều chỉnh toàn bộ chính sách pháp luật về đất đai của xã hội. Do đó, QH cần chỉ đạo Chính phủ tổng kết kỹ, lấy ý kiến của nhân dân tham gia vào dự án luật này.

Sửa đổi pháp luật về đất đai, khắc phục căn bản những mâu thuẫn, bất cập

Phát biểu ý kiến về những vấn đề các đại biểu QH quan tâm, Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường Nguyễn Minh Quang bày tỏ sự đồng tình, tiếp thu đầy đủ các ý kiến của các đại biểu QH đã phát biểu. Bộ trưởng cho rằng, các ý kiến đó rất sâu sắc, phân tích rõ nguyên nhân các yếu kém, hạn chế. Có những nguyên nhân khách quan, chủ quan. Tuy nhiên, đất đai của chúng ta có những biến động lớn qua các thời kỳ lịch sử, đây là nguyên nhân khách quan. Về nguyên nhân chủ quan, theo Bộ trưởng, đó là hệ thống văn bản quy phạm pháp luật quản lý đất đai nhiều, dẫn đến quá trình tổ chức thực hiện gặp khó khăn. Bên cạnh đó, do nhận thức pháp luật về đất đai của một bộ phận người sử dụng đất chưa được cập nhật. Bộ trưởng cũng cho biết, trách nhiệm của bộ là tham mưu cho Chính phủ ban hành chính sách; đôn đốc, theo dõi, thanh tra việc thực hiện các văn bản pháp luật và giải quyết tranh chấp về đất đai.

Về biện pháp khắc phục, Bộ trưởng đề nghị sửa đổi Luật Đất đai và các văn bản pháp luật khác liên quan đất đai, như Bộ luật Dân sự, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo, Luật Tố tụng hành chính...; chấn chỉnh hiệu lực quản lý nhà nước của các cấp chính quyền; nâng cao hiệu quả, hiệu lực giải quyết tranh chấp, khiếu nại ở các địa phương; tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về đất đai đến người dân.

Tổng Thanh tra Chính phủ Huỳnh Phong Tranh phát biểu ý kiến về những vấn đề liên quan trách nhiệm của ngành thanh tra trong công tác giải quyết khiếu kiện về đất đai. Đồng chí đánh giá rất cao báo cáo giám sát của Ủy ban Thường vụ QH và cho rằng báo cáo rất sát tình hình thực tế hiện nay. Tổng Thanh tra cho biết, từ tháng 6 đến tháng 10-2012, Thanh tra Chính phủ đã tổ chức rà soát ở 53 tỉnh, thành phố đối với 528 vụ việc khiếu kiện về đất đai tồn đọng kéo dài. Trong số đó có 374 vụ việc bằng 72% đã giải quyết đúng nhưng vẫn còn khiếu kiện tiếp. Đồng chí đề nghị chấm dứt thụ lý những vụ việc này. Sắp tới, Thanh tra Chính phủ tiếp tục tập trung các biện pháp để chấm dứt việc khiếu nại. Theo đó, tiếp tục thống nhất các biện pháp giải quyết giữa Trung ương và địa phương, tạo tiếng nói chung trong hệ thống chính trị, tổ chức đối thoại với người dân. Công khai kết quả giải quyết trên các phương tiện thông tin đại chúng. Đồng thời, quan tâm giải quyết những vụ việc phát sinh mới ngoài 528 vụ việc nêu trên.

Đối với những vấn đề liên quan thẩm quyền giải quyết của ngành Tòa án, Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao Trương Hòa Bình đã tham gia giải trình với QH. Đồng chí cho rằng, các ý kiến phát biểu rất sát tình hình khiếu nại về đất đai thời gian qua. Đồng chí đã cho biết về những loại vụ việc khiếu kiện thuộc thẩm quyền giải quyết của các tòa án. Đồng thời, cũng đề cập vấn đề hòa giải liên quan đến đất đai ở cơ sở và thẩm quyền của tòa án trong việc hòa giải các vụ việc liên quan đất đai. Đối với những vụ án hành chính, liên quan quyết định hành chính của chính quyền địa phương, theo Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao, cũng còn một số vụ việc phải sửa. Có ý kiến cho rằng, do thẩm phán nể nang người có chức vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương, do đó xét xử thiếu khách quan. Để khắc phục tình trạng này, Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao cho biết, các cơ quan chức năng đang nghiên cứu để đề xuất tổ chức lại hệ thống tòa án không theo cấp hành chính mà tổ chức tòa án khu vực, nhằm bảo đảm tính khách quan, độc lập xét xử của tòa án.

* Mở đầu phiên họp buổi chiều, Phó Chủ tịch QH Nguyễn Thị Kim Ngân đã trân trọng giới thiệu với QH, Đoàn đại biểu Đảng Cộng sản Cu-ba do đồng chí Hô-xê Ra-môn Ba-la-ghê, Bí thư TW Đảng, Trưởng Ban Đối ngoại TW Đảng Cộng sản Cu-ba làm trưởng đoàn sang dự Hội thảo lý luận lần thứ nhất giữa Đảng CS Việt Nam và Đảng CS Cu-ba đã đến dự phiên họp toàn thể này của QH Việt Nam.

Hôm qua, ngày 8-11-2012, ngày làm việc thứ 15 của kỳ họp, buổi sáng, QH họp phiên toàn thể tại hội trường, thông qua Nghị quyết về kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2013 và thảo luận về dự kiến Chương trình hoạt động giám sát của QH năm 2013. Buổi chiều, QH thảo luận ở tổ về các dự án Luật Phòng, tránh và giảm nhẹ thiên tai và Luật Khoa học và công nghệ (sửa đổi)./.

Theo Nhân dân