Tăng cường quản lý Di sản Quần thể danh thắng Tràng An

Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới Quần thể danh thắng Tràng An là nơi hòa quyện giữa thiên nhiên và văn hóa vô cùng đặc sắc. Nơi đây, đan xen giữa những dải đá vôi của rừng đặc dụng Hoa Lư là hệ thống đa dạng các thung lũng, hang động xuyên thủy, thảm thực vật rừng nhiệt đới nguyên sinh, chứa đựng một kho thông tin nguyên vẹn về truyền thống cư trú của loài người.

Từ thực tiễn quản lý và bảo tồn Di sản này sau hơn 4 năm, UBND tỉnh đã chỉ đạo các cơ quan chuyên môn xây dựng Dự thảo "Quy chế quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới Quần thể danh thắng Tràng An" và "Quy chế quản lý hoạt động kinh doanh nhà ở có phòng cho khách du lịch thuê (homestay)",  "Quy định quản lý Đồ án quy hoạch xây dựng chung Quần thể danh thắng Tràng An".

Các Dự thảo quy chế, quy định đã nhận được sự tham gia góp ý kiến rộng rãi của các sở, ban, ngành, chính quyền các địa phương trong khu Di sản, trong đó xác định rõ trách nhiệm, thẩm quyền của các sở, ban, ngành, chính quyền các địa phương, các doanh nghiệp và cộng đồng dân cư trong khu Di sản.

Bên cạnh đó, UBND các huyện, thành phố trong khu Di sản đã bổ sung vào hương ước, quy ước ở các khu dân cư trong vùng bảo vệ Quần thể danh thắng Tràng An các nội dung liên quan tới bảo tồn các công trình kiến trúc, các hoạt động du lịch nhằm bảo vệ, phát huy các giá trị Di sản. Chính quyền các địa phương và các sở, ngành có liên quan thường xuyên kiểm tra, giám sát, ngăn ngừa các hành vi xâm hại Di sản, đồng thời tuyên truyền, vận động và thực hiện các biện pháp hành chính, kiên quyết xử lý dứt điểm không để các hành vi xâm hại Di sản xảy ra; thực hiện đánh giá cơ sở vật chất, kỹ thuật phục vụ du khách thời điểm hiện tại và tương lai, tiếp tục nhận diện các nhân tố ảnh hưởng đến Di sản, đặc biệt là từ các dịch vụ du lịch.

Cùng với công tác quản lý, tỉnh đã chỉ đạo các sở, ban, ngành phối hợp với các cơ quan thông tấn, báo chí trong và ngoài nước tăng cường công tác tuyên truyền, quảng bá, giới thiệu các giá trị nổi bật của Di sản trên các phương tiện thông tin đại chúng, trên các báo, đài trung ương và địa phương.

Đồng thời, thực hiện tuyên truyền, quảng bá Di sản thông qua đón tiếp, hướng dẫn cho các đoàn khách ngoại giao trong nước và quốc tế, công ty lữ hành, các nhà báo, phóng viên, các đoàn làm phim trong nước và quốc tế về tham quan và tác nghiệp. Thông qua công tác tuyên truyền, quảng bá đã nâng cao hình ảnh, thương hiệu du lịch Ninh Bình đến bạn bè trong nước và quốc tế, tạo nên động lực thúc đẩy phát triển ngành du lịch, hướng tới xây dựng Ninh Bình trở thành trung tâm du lịch lớn khu vực phía Bắc và của cả nước.

Điều này đã góp phần thu hút khách du lịch đến với Ninh Bình nói chung và đến với các điểm tham quan trong Quần thể danh thắng Tràng An ngày càng tăng. Năm 2017, số lượng khách du lịch đến Quần thể danh thắng Tràng An đạt trên 6 triệu lượt, tăng gần gấp đôi so với năm 2014, là năm Quần thể danh thắng Tràng An được vinh danh di sản thế giới, góp phần quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương, tạo việc làm cho người dân, thực hiện sống trong di sản, bảo vệ di sản và hưởng lợi từ di sản.

Kịp thời khắc phục những tồn tại

Do Di sản Tràng An trải rộng trên 12.000 ha thuộc địa giới hành chính của 5 huyện, thành phố, địa hình phức tạp, khó khăn, do đó công tác tuần tra, nắm bắt các hành vi xâm hại Di sản có lúc, có nơi chưa kịp thời. Thống kê của Ban Quản lý Quần thể danh thắng Tràng An cho thấy, hiện trong khu Di sản có trên 46.000 cư dân đang sinh sống, mâu thuẫn giữa bảo tồn và phát triển luôn là thách thức hàng đầu, trong khi chưa có đủ nguồn lực về tài chính và quỹ đất để di dời dân sinh sống ở nhiều địa điểm nằm rải rác trong vùng lõi ra ngoài vùng đệm.

Trong khi đó, nhận thức về vai trò và tầm quan trọng và những lợi ích mà Di sản mang lại của một số cấp ủy, chính quyền địa phương, cán bộ, doanh nghiệp và người dân chưa cao; công tác quản lý đầu tư, xây dựng, quản lý tài nguyên tại một số địa phương còn chưa thực sự chặt chẽ, sự phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị, địa phương trong công tác quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị Di sản còn hạn chế, vẫn còn hiện tượng nể nang, ngại va chạm dẫn đến một số vụ, việc xâm hại Di sản chậm được phát hiện, xử lý chưa kịp thời, dứt điểm.

Các chế tài giám sát, kiểm tra và xử lý chưa đồng bộ, do đó để xảy ra một số vụ việc như: Xây dựng công trình trái phép trên núi Cái Hạ và hiện tượng xây dựng các cơ sở lưu trú (homestay) tại một số khu vực dân cư hiện hữu nằm trong vùng lõi Di sản đã làm ảnh hưởng không nhỏ tới cảnh quan chung của Di sản.

Để bảo tồn và phát huy các giá trị Di sản phục vụ cho phát triển du lịch một cách bền vững, cần thực hiện  tổng thể các giải pháp quản lý di sản theo đúng khuyến nghị của UNESCO. Theo ông Phạm Sinh Khánh, Phó Giám đốc Ban Quản lý Quần thể danh thắng Tràng An: Điều quan trọng bậc nhất trong các giải pháp là cần đổi mới, nâng cao hiệu quả việc phổ biến quy định của pháp luật Việt Nam và Công ước quốc tế về bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa và thiên nhiên bằng những hình thức dễ hiểu, bằng những quy định cụ thể để cho du khách, đặc biệt là người dân, kể cả cán bộ quản lý nhà nước trong khu vực Di sản hiểu được giá trị của Di sản, nhận biết và ngăn chặn kịp thời hành vi xâm phạm di tích. Những vụ vi phạm di tích trong thời gian qua đã chỉ ra "lỗ hổng" trong công tác quản lý Di sản, cần được rút kinh nghiệm nghiêm túc, nhất là đối với các cơ quan quản lý cấp cơ sở.

Bên cạnh đó, các cấp ủy, chính quyền địa phương cần tăng cường công tác tuyên truyền đến cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân về vai trò và tầm quan trọng của Di sản thế giới Tràng An; quán triệt quan điểm bảo tồn và phát huy giá trị Di sản là trách nhiệm của các cấp, các ngành, các doanh nghiệp và nhân dân trong tỉnh, do đó cần phải tập trung sức lực, trí tuệ, nhằm tạo sự thống nhất về nhận thức, trách nhiệm và quyết tâm thực hiện từ cấp tỉnh đến cấp cơ sở.

Rà soát, bổ sung, hoàn thiện các quy định, quy chế quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị Di sản, đồng thời, bổ sung hương ước, quy ước ở khu dân cư thể hiện các ràng buộc giữa cộng đồng địa phương, gắn trách nhiệm của các tập thể, cá nhân với bảo vệ Di sản, hướng tới xây dựng cộng đồng di sản "ở trong khu Di sản - Bảo vệ Di sản - Hưởng lợi từ Di sản".

Ngoài ra, tỉnh cũng cần có quy định chi tiết hơn về chức năng, nhiệm vụ cho Ban Quản lý Quần thể danh thắng Tràng An, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đẩy mạnh nghiên cứu, sưu tầm, xuất bản các công trình khoa học và tuyên truyền quảng bá về các giá trị của Di sản.

Một việc làm không thể chậm trễ đó là Ninh Bình cần khẩn trương xây dựng quy hoạch phân khu và quy hoạch chi tiết, gắn với phát triển du lịch, đảm bảo sinh kế người dân, chú trọng phát triển các loại hình du lịch cộng đồng và du lịch sinh thái; làm tốt công tác dự báo, chủ động hợp tác quốc tế.

Nguyễn Thơm