Phiên họp 39, Ủy ban Thường vụ Quốc hội: Sắp xếp đơn vị hành chính 12 địa phương, giảm 1 huyện và 161 xã

Giảm 1 đơn vị hành chính cấp huyện và 161 đơn vị hành chính cấp xã

Tờ trình của Chính phủ do Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà trình bày cho thấy, Chính phủ đề nghị thực hiện sắp xếp, thành lập đối với 6 đơn vị hành chính cấp huyện và 361 đơn vị hành chính cấp xã để hình thành 5 đơn vị hành chính cấp huyện và 200 đơn vị hành chính cấp xã mới của 12 tỉnh, thành phố. Sau sắp xếp, giảm 1 đơn vị hành chính cấp huyện và 161 đơn vị hành chính cấp xã.
Có 5 tỉnh, thành phố là Hà Nội, Hà Tĩnh, Phú Thọ, Quảng Ngãi, Quảng Trị đề nghị không thực hiện sắp xếp 8 đơn vị hành chính cấp huyện, trong đó có 2 đơn vị có vị trí biệt lập, khó tổ chức giao thông thuận lợi với đơn vị liền kề; 1 đơn vị hình thành ổn định từ năm 1945; 1 đơn vị có đặc điểm lịch sử, truyền thống, văn hóa, phong tục, tập quán mà nếu sắp xếp sẽ dẫn đến mất ổn định về quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội; 3 đơn vị đã được quy hoạch thành đơn vị hành chính đô thị trong giai đoạn 2023 - 2030; 1 đơn vị chưa phù hợp với quy hoạch và đáp ứng tiêu chuẩn của đơn vị hành chính đô thị.
Có 10 tỉnh, thành phố là Đồng Tháp, Hà Nam, Hà Nội, Hà Tĩnh, Thành phố Hồ Chí Minh, Phú Thọ, Quảng Ngãi, Quảng Trị, Trà Vinh, Vĩnh Phúc đề nghị không thực hiện sắp xếp 258 đơn vị hành chính cấp xã.
Trong 5 đơn vị hành chính cấp huyện hình thành sau sắp xếp, có 4 đơn vị đạt cả 2 tiêu chuẩn; 1 đơn vị bảo đảm tiêu chuẩn quy định tại điểm a khoản 1 Điều 4 Nghị quyết số 35/2023/UBTVQH15. 
Trong 200 đơn vị hành chính cấp xã hình thành sau sắp xếp, có 65 đơn vị đạt cả 2 tiêu chuẩn; 22 đơn vị hình thành trên cơ sở nhập 3 đơn vị hành chính cùng cấp nên không yêu cầu đáp ứng tiêu chuẩn; 24 đơn vị bảo đảm tiêu chuẩn, điều kiện theo yêu cầu của công tác sắp xếp; 89 đơn vị chưa đạt tiêu chuẩn thuộc trường hợp Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định.
Về tiêu chuẩn loại đô thị; cơ cấu và trình độ phát triển kinh tế - xã hội và cơ sở hạ tầng đô thị: Có 3/5 đơn vị hành chính cấp huyện và 104/200 đơn vị hành chính cấp xã sau sắp xếp là đơn vị hành chính đô thị. Các thành phố, thị xã, phường, thị trấn hình thành mới sau sắp xếp, thành lập đã đảm bảo hoặc có cam kết bảo đảm các điều kiện, tiêu chuẩn của đơn vị hành chính đô thị theo quy định.
Số lượng cán bộ, công chức, viên chức, người hoạt động không chuyên trách dôi dư ở cấp huyện là 136 người, cấp xã là 3.342 người dôi dư. UBND 12 tỉnh, thành phố đã xây dựng phương án chi tiết để bố trí, sắp xếp và giải quyết đối với số này.

Nghiêm túc rút kinh nghiệm trong việc xây dựng và phê duyệt phương án

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho hay, Ủy ban cơ bản tán thành với các phương án sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã và phương án sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy, bố trí, sắp xếp đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, người hoạt động không chuyên trách, phương án giải quyết trụ sở, tài sản công tại các đơn vị hành chính thực hiện sắp xếp của 12 tỉnh, thành phố như đã nêu trong các Đề án của Chính phủ. Về cơ bản, các đơn vị hành chính thuộc diện phải sắp xếp đều được Chính phủ, chính quyền địa phương cân nhắc, đánh giá kỹ lưỡng để xây dựng phương án sắp xếp hoặc có giải trình cụ thể, qua đó đã đề xuất thực hiện sắp xếp đối với một số lượng lớn các đơn vị hành chính cấp xã thuộc diện phải sắp xếp trong giai đoạn 2023 - 2025 (225/483, tương đương 46,58%), kết hợp với việc sắp xếp, điều chỉnh địa giới các đơn vị hành chính khác trên địa bàn để đáp ứng yêu cầu quản lý và phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. 
Cả 5 đơn vị hành chính cấp huyện hình thành sau sắp xếp đều đạt hoặc đáp ứng yêu cầu về tiêu chuẩn diện tích tự nhiên, quy mô dân số, cơ cấu và trình độ phát triển kinh tế - xã hội theo quy định tại Nghị quyết số 1211 và Nghị quyết số 35. 
Trong số 200 đơn vị hành chính cấp xã hình thành sau sắp xếp ở 12 tỉnh, thành phố, có 111 đơn vị đáp ứng tiêu chuẩn và điều kiện của công tác sắp xếp đơn vị hành chính, có 89 đơn vị thuộc 7 tỉnh, thành phố chưa đạt tiêu chuẩn về diện tích tự nhiên hoặc quy mô dân số theo quy định (đại đa số là chưa đạt tiêu chuẩn về diện tích tự nhiên). Trong đó, nhiều nhất là Hà Nội (42 đơn vị), Thành phố Hồ Chí Minh (31 đơn vị), Vĩnh Phúc (8 đơn vị). 
Ủy ban Pháp luật đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho phép thực hiện việc sắp xếp đối với 89 đơn vị hành chính này như phương án Chính phủ đã trình theo thẩm quyền; đồng thời, đề nghị Chính phủ, chính quyền các tỉnh, thành phố nghiêm túc rút kinh nghiệm trong việc xây dựng và phê duyệt phương án tổng thể về sắp xếp đơn vị hành chính của địa phương để thực hiện tốt hơn trong giai đoạn tiếp theo, bảo đảm mục tiêu và yêu cầu của công tác sắp xếp đơn vị hành chính.
Về đề nghị không thực hiện sắp xếp đối với các đơn vị hành chính thuộc diện phải sắp xếp trong giai đoạn 2023 - 2025, ông Hoàng Thanh Tùng cho hay, phần lớn các lý do mà Chính phủ, chính quyền địa phương các tỉnh, thành phố nêu để chưa thực hiện sắp xếp còn tương đối chung chung, chưa đủ cơ sở để đánh giá mức độ ảnh hưởng, tác động, chưa bám sát quy định của Nghị quyết số 35 và Nghị quyết số 1211.

Sắp xếp phải phù hợp quy hoạch

Nhắc nhở lãnh đạo 12 địa phương trên nghiêm túc rút kinh nghiệm, đã có chủ trương của Đảng, nghị quyết của Quốc hội, chỉ đạo của Chính phủ rồi nhưng làm chậm, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho rằng, điều này thể hiện quyết tâm chính trị của các địa phương. Việc chậm trễ này có thể dẫn đến không kịp chuẩn bị cho đại hội đảng cấp cơ sở, tiến tới cấp huyện, cấp tỉnh, toàn quốc. 
Nhất trí phương án sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã, sắp xếp kiện toàn bộ máy của 12 tỉnh, thành phố, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, khi Ủy ban Thường vụ Quốc hội ký nghị quyết, các địa phương phải bắt tay vào triển khai nhanh. Việc sắp xếp cơ bản phải phù hợp với quy hoạch có liên quan, đảm bảo các điều kiện, tiêu chuẩn, loại hình đơn vị hành chính tương ứng, đáp ứng yêu cầu về sắp xếp theo quy định tại nghị quyết, kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. 
Đối với 5 đơn vị cấp huyện hình thành sau sắp xếp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn lưu ý, việc hình thành thành phố Hà Tĩnh (mới) cần được các cơ quan chuyên môn Chính phủ rà soát, đánh giá kỹ mức độ đáp ứng tiêu chí của đô thị loại II, nhất là phần diện tích. Chính phủ hoàn thành việc đánh giá, công nhận loại đô thị này trước ngày 31/12/2024. Đây là vấn đề có tính chất quyết định việc sắp xếp. 
Trong 200 đơn vị hành chính cấp xã, có 92 đơn vị thuộc 7 tỉnh, thành phố chưa đạt tiêu chuẩn về diện tích tự nhiên hoặc quy mô dân số, hoặc việc hình thành đơn vị hành chính đô thị chưa đảm bảo tiêu chuẩn hồ sơ theo quy định, Chủ tịch Quốc hội đề nghị Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành chính quyền các tỉnh địa phương khẩn trương phối hợp rà soát lần nữa các phương án sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã, thống nhất chỉ trình Ủy ban Thường vụ các phương án đảm bảo đáp ứng yêu cầu nêu trong nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Các Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã biểu quyết thông qua 12 nghị quyết về sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã của các tỉnh, thành phố trên. Các nghị quyết có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2025, riêng nghị quyết của tỉnh Sơn La có hiệu lực thi hành từ ngày 1/2/2025.