Phát hiện quần thể sinh vật sống ở độ sâu nhất dưới đáy đại dương

Phát hiện tại “thung lũng ngầm sâu nhất thế giới” nói trên cho thấy sự sống dưới đáy đại dương nơi vốn bị coi là khắc nghiệt và hầu như chưa được khám phá có thể phong phú hơn rất nhiều so với những gì giới khoa học từng nghĩ.

Thông thường, gần như toàn bộ sự sống trên Trái Đất đều phụ thuộc vào ánh sáng Mặt Trời. Nhưng trong bóng tối tuyệt đối nơi đáy đại dương, những sinh vật này tồn tại nhờ quá trình hóa tổng hợp tận dụng các hợp chất hóa học như methane rò rỉ từ các khe nứt dưới đáy biển để tạo ra năng lượng.

Theo báo cáo nghiên cứu, trong năm 2024, tàu ngầm Fendouzhe (tạm dịch: Người kiên cường) của Trung Quốc đã 23 lần đưa các nhà khoa học lặn xuống rãnh Mariana ở Tây Thái Bình Dương. Họ phát hiện các quần thể sinh vật biển gồm hàng nghìn con giun ống và động vật thân mềm hai mảnh vỏ (như trai, sò) ở độ sâu từ 2.500 đến 9.533 mét.

Các đoạn video đi kèm nghiên cứu cho thấy những đàn giun ống dài tới 30 cm, cùng nhiều cụm sinh vật thân mềm chen chúc bên nhau. Ngoài ra, các nhà khoa học cũng ghi nhận sự hiện diện của các loài giáp xác có gai, giun biển trôi nổi tự do, hải sâm, huệ biển có tua lông và nhiều loài không xương sống khác. Họ khẳng định đây là “cộng đồng sinh vật dựa trên phản ứng hóa học sâu nhất và rộng lớn nhất từng được biết đến trên Trái Đất".

Với việc các rãnh đại dương khác có đặc điểm địa chất tương tự, nhóm nghiên cứu cho rằng “những cộng đồng sinh vật dựa vào phản ứng hóa học như vậy có thể phổ biến hơn so với những gì chúng ta từng hình dung”.

Đặc biệt, các nhà khoa học còn tìm thấy bằng chứng thuyết phục rằng khí methane không chỉ rò rỉ từ lớp vỏ Trái Đất mà còn được tạo ra bởi vi sinh vật. Các loài giun ống thường tụ tập quanh những “thảm vi sinh” có hình dạng giống như tuyết, đóng vai trò là trung tâm của hệ sinh thái.

Trước đây, các nhà khoa học từng phát hiện nhiều cộng đồng vi sinh vật đơn bào sống dưới đáy biển sâu, nhưng hiếm khi bắt gặp các loài động vật lớn hơn. Dù vậy, vào năm ngoái, một thiết bị điều khiển từ xa đã phát hiện giun ống và các loài không xương sống sống quanh các miệng phun thủy nhiệt nằm sâu 2 km dưới lớp vỏ đại dương.

Nghiên cứu trên được công bố trong bối cảnh thế giới đang tranh cãi gay gắt về việc khai thác khoáng sản dưới đáy đại dương. Trung Quốc, Mỹ và một số quốc gia khác đang bày tỏ sự quan tâm đến việc tìm kiếm kim loại quý trong các vùng biển sâu.

Tuy nhiên, giới khoa học cảnh báo rằng việc khai thác một trong những vùng hoang sơ cuối cùng trên Trái Đất vốn chưa được hiểu biết đầy đủ có thể hủy hoại hoàn toàn các hệ sinh thái mong manh vừa mới được khám phá.

Dù quốc tế đã tổ chức các cuộc đàm phán, nhưng Cơ quan Quản lý đáy biển quốc tế (ISA) tổ chức chịu trách nhiệm giám sát hoạt động khai thác biển sâu tại vùng biển quốc tế vẫn chưa thể đưa ra các quy định cụ thể cho ngành công nghiệp gây tranh cãi này.

Cho đến nay, chỉ có rất ít người từng đặt chân đến đáy rãnh Mariana nơi sâu hơn cả chiều cao đỉnh Everest. Cuộc thám hiểm đầu tiên diễn ra vào năm 1960 trong thời gian ngắn. Nhưng sau đó, không có chuyến thám hiểm nào được thực hiện cho đến khi đạo diễn Hollywood James Cameron thực hiện chuyến đi một mình đầu tiên xuống đáy rãnh vào năm 2012. Ông mô tả nơi đây là một không gian “hoang vắng” và “ngoài hành tinh”.

Áp suất nước tại đáy rãnh Mariana là 8 tấn mỗi inch vuông, tương đương với khoảng 110.316.000 Pascal (Pa) trên mỗi mét vuông lớn hơn hơn 1.000 lần áp suất không khí ở mực nước biển.