Nắm bắt tinh thần và nội dung các văn bản của Nhà nước và pháp luật về xây dựng nếp sống văn minh, nhất là nội dung của Chỉ thị 27-CT/T.Ư của Bộ Chính trị, Chỉ thị số 14-CT/TU của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Quyết định số 498/QĐ-UB của UBND tỉnh về thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội, Huyện ủy Nho Quan đã ban hành các văn bản chỉ đạo, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động nhằm làm chuyển biến về nhận thức, hành động từ cấp ủy, chính quyền địa phương đến các đoàn thể, tổ chức, người dân. Phát huy thế mạnh của hệ thống truyền thanh ba cấp, các nội dung về nếp sống văn minh, cưới theo nếp sống mới, tổ chức đám tang cho người đã khuất sao cho phù hợp… đã được tuyên truyền rộng khắp, đến với mọi tầng lớp nhân dân.
Huyện ủy đã căn cứ vào tình hình thực hiện nhiệm vụ của MTTQ, các đoàn thể để phân công nhiệm vụ cho phù hợp. Giao cho MTTQ tham mưu chỉ đạo việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc tổ chức tang lễ, Đoàn thanh niên tham mưu tổ chức thực hiện việc cưới theo nếp sống văn minh. Bên cạnh đó, UBND huyện đã ban hành quyết định để quy định các tiêu chuẩn về việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội với những quy định cụ thể, phù hợp với đặc thù của huyện. Xác định lực lượng Đoàn thanh niên ở mỗi cơ sở là lực lượng nòng cốt không chỉ thực hiện nhiệm vụ tuyên truyền, vận động, mà còn thông qua việc các cán bộ Đoàn đầu tàu, gương mẫu tổ chức đám cưới cho bản thân và gia đình theo nếp sống mới để qua đó làm gương cho những thanh niên khác đến tuổi lập gia đình học tập.
Bên cạnh đó, với sự vào cuộc của các đoàn thể như: Hội Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh, Hội Nông dân…, nhiều nội dung của việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội dần thấm sâu vào suy nghĩ, nhận thức của nhiều đoàn viên, hội viên, tác động tích cực đến các bậc phụ huynh để tạo sự đồng lòng cùng tổ chức đám cưới cho con theo nếp sống mới. Đến nay, đa số các đám cưới trên địa bàn huyện được tổ chức trang trọng, vui tươi, lành mạnh và tiết kiệm, phù hợp với điều kiện kinh tế-xã hội, phong tục truyền thống của địa phương, chấp hành nghiêm Luật Hôn nhân và Gia đình. Những hiện tượng như: cưới tảo hôn, tổ chức ăn uống linh đình, các thủ tục, nghi lễ rườm rà, tốn kém đã không còn tồn tại... Nhiều làng, xã trên địa bàn do làm tốt công tác vận động đã thực hiện không hút thuốc lá trong các đám cưới như ở: Xích Thổ, Gia Tường, Sơn Thành, Văn Phương…
Đối với việc tang, ở hầu khắp các địa phương đều chuyển biến theo hướng: các đám tang có sự chủ trì của thôn, tổ dân phố phối hợp cùng gia đình để đảm bảo các nội dung, hoạt động được tiến hành trang trọng, ngắn ngọn, có sự tham gia của bà con trong thôn, bản, lược bỏ các hủ tục rườm rà, ăn uống linh đình… Nhiều tập quán tốt đẹp mang đậm tình cảm và truyền thống "Tương thân, tương ái" của dân tộc được hình thành và duy trì nhiều năm nay như: mọi gia đình trong khu dân cư của người đã khuất đều đến để chia buồn, thăm viếng, động viên, giúp đỡ gia đình tang chủ với "bơ gạo nghĩa tình", "đồng tiền nghĩa tình"…
Là địa bàn có nhiều cơ sở thờ tự như: chùa, nhà thờ, đền, miếu, phủ… thuận tiện cho nhu cầu tự do tín ngưỡng của người dân theo quy định của pháp luật. Cấp ủy, chính quyền từ huyện đến cơ sở đã quan tâm, hướng dẫn người dân, cả đồng bào có đạo và không theo đạo chăm lo phát triển kinh tế, thực hiện chính sách đoàn kết tôn giáo, sống "Tốt đời, đẹp đạo". Tự do, tín ngưỡng của nhân dân được tôn trọng, một số tập tục tốt đẹp như: thờ cúng tổ tiên, thờ phụng người có công với nước… được khôi phục và phát triển. Bên cạnh đó, các lễ hội dù ở quy mô lớn hay nhỏ đều được hướng dẫn để tổ chức đúng nghi lễ, đúng quy định của pháp luật.
Nhiều địa phương đã duy trì tốt việc tổ chức các lễ hội truyền thống nhằm giáo dục truyền thống của quê hương, đất nước cho thế hệ trẻ. Đặc biệt, những địa phương có đông đồng bào dân tộc thiểu số như: Kỳ Phú, Cúc Phương, Quảng Lạc… còn duy trì và khôi phục được những trò chơi dân gian đặc sắc trong ngày lễ Tết, tạo không khí vui tươi sôi nổi, hấp dẫn mà không làm phai nhạt bản sắc văn hóa của dân tộc.
Có thể khẳng định, việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội ở Nho Quan 15 năm qua đã đi vào nền nếp, có nhiều chuyển biến tích cực, góp phần giữ gìn và phát huy thuần phong mỹ tục, bản sắc văn hóa của địa phương, xây dựng đời sống tinh thần lành mạnh, gắn kết hơn nữa mối đoàn kết trong cộng đồng dân cư.
Bùi Diệu