Chất lượng công tác điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án không ngừng được nâng lên góp phần giữ vững ổn định tình hình an ninh chính trị, bảo vệ công lý, củng cố lòng tin của nhân dân.
Để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác cải cách tư pháp theo tinh thần Nghị quyết 49-NQ/T.Ư, Huyện ủy Nho Quan đã ban hành Kế hoạch số 06-KH/HU về việc quán triệt, triển khai Nghị quyết 49 và triển khai tới các cấp, các ngành, địa phương, đơn vị và các cơ quan tư pháp trên địa bàn. Việc tổ chức quán triệt, học tập Nghị quyết được triển khai thực hiện nghiêm túc, chất lượng và hiệu quả (tỷ lệ cán bộ, đảng viên tham dự học tập đạt trên 94%).
Bên cạnh đó, công tác lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện Nghị quyết và các văn bản có liên quan được triển khai thực hiện nghiêm túc, tạo cơ sở pháp lý để các cơ quan tư pháp huyện chủ động tiến hành các hoạt động tố tụng theo đúng trình tự, thủ tục pháp luật quy định.
Từ năm 2007, thực hiện việc tăng thẩm quyền xét xử cho Tòa án nhân dân huyện, việc xét xử tại Tòa luôn đảm bảo đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, bảo vệ được các quyền và lợi ích hợp pháp của Nhà nước, tập thể, công dân; đảm bảo thi hành án có tính khả thi. Việc ra bản án cũng như viết án thực hiện đúng quy định của ngành. Thực hiện 100% ủy thác tư pháp. Triển khai xong bước xây dựng Đề án thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực (2 huyện Nho Quan và Gia Viễn hợp thành 1 Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực).
Đồng thời, Ban Thường vụ Huyện ủy đã tập trung chỉ đạo việc hoàn thiện tổ chức, đổi mới hoạt động của các cơ quan tư pháp, coi trọng mối liên hệ chặt chẽ giữa các cơ quan Tòa án, Điều tra, Công tố và Thi hành án theo tinh thần cải cách tư pháp và quy chế liên ngành của 3 ngành Công an, Viện Kiểm sát và Tòa án nhân dân tỉnh Ninh Bình về việc phối hợp liên ngành trong tiến hành tố tụng hình sự, đem lại hiệu quả cao trong việc giải quyết các loại án, đáp ứng được nhiệm vụ chính trị của ngành và địa phương.
Thời gian qua, công tác bắt, giam giữ và điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án cũng như hoạt động luật sư, công chứng và giám định tư pháp có nhiều chuyển biến tích cực. Công tác thực hành quyền công tố và kiểm soát hoạt động tư pháp được tăng cường. Từ tháng 6-2005 đến 6-2013 cơ quan điều tra đã thu lý điều tra 540 vụ, với 955 bị can; trong điều tra không xảy ra sai phạm. Viện Kiểm sát nhân dân huyện đã thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của mình, việc khởi tố cơ quan điều tra có căn cứ, đúng pháp luật, không bỏ lọt tội phạm, không làm oan sai vô tội; kiểm sát, điều tra, lập hồ sơ 498 vụ án hình sự với 901 bị can, trong đó đề nghị truy tố 445 vụ, 834 bị can. Tiếp nhận 81 lượt công dân đến khiếu nại, tố cáo và nhận 150 đơn khiếu nại, tố cáo, qua phân loại đã giải quyết 18 đơn và chuyển cơ quan có thẩm quyền 90 đơn. Chất lượng thực hiện quyền công tố và kiểm sát xét xử các vụ án hình sự được nâng lên.
Các phiên tòa được tổ chức theo tinh thần cải cách tư pháp. Tòa án nhân dân và Viện Kiểm soát nhân dân huyện đã phối hợp chặt chẽ tổ chức các phiên tòa đảm bảo việc xét hỏi và tranh tụng tại phiên tòa dân chủ và đúng pháp luật. Trong quá trình xét xử đã tạo điều kiện và đảm bảo cho những người tham gia tố tụng được thực hiện đầy đủ các quyền và nghĩa vụ tố tụng. Việc tổ chức các phiên tòa theo tinh thần "tranh tụng" dân chủ, công khai, tuân thủ các quy định của pháp luật tố tụng đã đảm bảo sự nghiêm minh.
Từ tháng 6-2005 đến 6-2013, Tòa án nhân dân huyện đã thụ lý và giải quyết 1.389 vụ án các loại, với 462 vụ án hình sự; khi được tăng thẩm quyền (năm 2009) đến nay đã có 65 vụ án hình sự và 8 vụ án kinh doanh thương mại được xét xử theo thẩm quyền mới; tỷ lệ giải quyết các vụ việc theo thẩm quyền vụ việc mới vượt chỉ tiêu, không có án oan sai, hạn chế tối đa án bị sửa, bị hủy, giải quyết có lý, có tình. 100% các bản án và quyết định được thi hành đúng quy định của Luật thi hành án hình sự, đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm.
Trong những năm qua, các ngành làm án đã xét xử nhiều vụ án điểm, lưu động ở nơi đông người, nơi xảy ra vụ án, có tác dụng răn đe, giáo dục, tuyên truyền phục vụ nhiệm vụ chính trị của địa phương. Chi cục Thi hành án dân sự huyện đã tập trung xây dựng và hoàn thiện cơ chế thi hành án, giảm số án tồn đọng, bảo đảm thi hành đúng nội dung bản án, quyết định của Tòa án và đúng trình tự, thủ tục thi hành án dân sự. Đã thi hành án 1.950 vụ với tổng số tiền gần 7,4 tỷ đồng; đã thi hành xong 1.634 vụ (đạt 83,8%), thu hồi số tiền trên 4,7 tỷ đồng.
Công tác xây dựng đội ngũ cán bộ tư pháp và bổ trợ tư pháp được quan tâm nhằm nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, lý luận chính trị, kỹ năng nghề nghiệp, phẩm chất đạo đức, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ được giao.
Đến nay, các cơ quan tư pháp của huyện đảm bảo bộ máy, biên chế, đội ngũ cán bộ, công chức ngành Tư pháp với gần 100 người, trong đó 27/27 xã, thị trấn có biên chế tư pháp, hộ tịch theo quy định. Cơ sở vật chất cho các hoạt động tư pháp được quan tâm đầu tư xây dựng mới, sửa chữa, nâng cấp; trang thiết bị phục vụ tác nghiệp được trang bị tương đối đầy đủ giúp cho các hoạt động của cơ quan tư pháp đạt hiệu quả cao hơn.
Các cơ quan tư pháp trong huyện tích cực tham mưu với cấp có thẩm quyền xây dựng Đề án thành lập Tòa án nhân dân khu vực, Viện kiểm sát nhân dân khu vực... nhằm góp phần nâng cao chất lượng công tác cải cách tư pháp.
Bài, ảnh: Hồng Vân