Người bảo tồn và phát triển nghệ thuật múa trống Khánh Tiên

Năm nay 73 tuổi, đã vào cái tuổi "xưa nay hiếm", mắt đã mờ, chân đã chậm, tai cũng có phần nghễnh ngãng, nhưng khi hỏi về việc phục hồi, bảo tồn và phát triển môn nghệ thuật múa trống rất riêng chỉ có ở Khánh Tiên, ông Sơn lại sôi nổi, háo hức như trẻ lại tuổi đôi mươi, của những năm 1970, khi đó ông mới ngoài 20 tuổi tham gia vào đội văn nghệ của xã, đi theo đội múa trống để học các điệu múa và hòa tấu cùng đội múa trống của làng, của xã, biểu diễn trong những ngày Tết, ngày vui, ngày hội của làng...

Ông Nguyễn Văn Sơn cho biết: Múa trống xuất hiện trong đời sống văn hóa của người dân xã Khánh Tiên từ những năm 1960, do cố nghệ nhân dân gian Phạm Ngọc Sinh - một người con của quê hương sáng tạo nên. Cũng có những giai đoạn, điệu múa trống bị lãng quên và ít người "tha thiết" với nó. Nhưng là người con quê hương, lại được trực tiếp học hỏi từ chính người đã sáng tạo ra nó, nên từ những năm 1980, ông Sơn quyết tâm khôi phục, bảo tồn và phát triển môn nghệ thuật dân gian độc đáo này. Từ đó, các điệu múa trống dân gian được ông Sơn và những người dân Khánh Tiên khôi phục, phát triển và gắn liền với sự phát triển của một làng quê anh hùng. Có những điệu múa đã tồn tại hàng trăm năm, có những điệu múa mới được hình thành, nhưng tất cả đều được sáng tác và biểu diễn phù hợp với đời sống của người dân thôn quê, trong mỗi xóm làng bình yên, dân dã, phản ánh rõ nét suy nghĩ, tâm hồn, ý nguyện về cuộc sống của người lao động.

Theo ông Nguyễn Văn Sơn, khác với cách đánh trống thông thường, ở Khánh Tiên, tiếng trống được hòa quyện cùng với những điệu múa dân dã, uyển chuyển, nhịp nhàng, theo chân của những người biểu diễn nó. Thường thì, đội hình múa trống gồm 12 người, trong đó có 1 trống cái, 4 trống con, 2 não bạt, 2 mõ, 1 chiêng, 1 đạo diễn và 1 người chỉ huy trống con ngoài sân khấu. Trong đó, người múa trống cái có vai trò quan trọng, đòi hỏi sự khéo léo, kiên trì và cả sức khỏe dẻo dai để có thể có những động tác diễn xuất phù hợp, hài hòa, kết hợp cùng toàn đội múa trống, tạo nên những màn múa tập thể thuần thục, đẹp mắt.

Để nghệ thuật múa trống Khánh Tiên ngày càng phát triển, ông Sơn không quản ngại những khó khăn. Ông cho biết, do từng tham gia vào đội văn nghệ của xã và trực tiếp tập luyện múa trống nên khi ông trình bày ý tưởng khôi phục môn nghệ thuật này, ông được gia đình ủng hộ và tạo điều kiện hết mức, đồng thời nhiều người dân trong làng, trong xã chung tay ủng hộ và UBND xã giao nhiệm vụ làm đạo diễn, truyền dạy cho những người tâm huyết, yêu môn nghệ thuật múa trống truyền thống. Trong điều kiện nguồn kinh phí còn nhiều khó khăn, ông Sơn luôn trăn trở, suy nghĩ bởi không thể để một di sản văn hóa đã có từ lâu của quê hương bị mai một, ông đã kiên trì vận động, kêu gọi sự đóng góp hỗ trợ của các thành viên trong đội múa trống, của những người con xa quê và cả chính quyền địa phương để khôi phục thành công môn nghệ thuật múa trống truyền thống.

Hiện nay, xã Khánh Tiên đã hình thành được 2 đội múa trống, gồm 1 đội của xóm 1 và 1 đội của Hội phụ nữ xã, với 25 thành viên, tổ chức sinh hoạt thành CLB, trong đó chủ yếu là phụ nữ với độ tuổi từ 30-55 tuổi. Hàng năm, các đội múa trống của Khánh Tiên liên tục được mời biểu diễn tại các hội nghị, liên hoan, hội diễn, trong các chương trình nghệ thuật quần chúng... của xã, của huyện, của tỉnh và giao lưu với các câu lạc bộ nghệ thuật khác. Đặc biệt, múa trống Khánh Tiên là bộ môn nghệ thuật dân gian không thể thiếu trong lễ hội Hoa Lư hàng năm, như một nét riêng mang đến và tạo cho lễ hội sự phong phú, đa dạng, sôi nổi của một loại hình nghệ thuật dân gian truyền thống của cha ông được bảo tồn, gìn giữ thành công. Múa trống Khánh Tiên từng đoạt Huy chương Vàng tại Hội diễn cấp tỉnh năm 1998 và 2013; tham dự chương trình Hội diễn nghệ thuật quần chúng khu vực Đồng bằng sông Hồng... Năm 2006, môn nghệ thuật múa trống Khánh Tiên được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tiến hành chương trình sưu tầm, nhằm bảo tồn nét đẹp văn hóa dân gian truyền thống các vùng quê.

Bản thân ông Nguyễn Văn Sơn, với những nỗ lực, cố gắng và những đóng góp của mình trong việc khôi phục, bảo tồn và phát huy môn nghệ thuật múa trống, góp phần gìn giữ nét đẹp văn hóa dân gian truyền thống, năm 2018, ông được Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tặng Bằng khen vì thành tích xuất sắc trong xây dựng đời sống văn hóa cơ sở; được Sở Văn hóa và Thể thao, UBND huyện Yên Khánh... tặng giấy khen về những thành tích trong thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; có thành tích tiêu biểu trong việc bảo tồn nghệ thuật múa trống dân gian...

Điều đáng nói là trong quá trình gìn giữ và phát triển nét đẹp múa trống truyền thống của quê hương, ông Sơn và những thành viên trong các đội múa trống đã nhận được sự quan tâm, tạo điều kiện của cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương xã Khánh Tiên trong việc đầu tư về trang phục, phương tiện, nguồn kinh phí tập luyện, biểu diễn... Năm 2019, ông Sơn tiếp tục truyền dạy nghệ thuật múa trống cho 20 thanh niên trong xã, nhằm nối tiếp và phát huy truyền thống văn hóa tốt đẹp của quê hương Khánh Tiên, góp phần nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho bà con nhân dân địa phương.

Mỹ Hạnh