Phong trào khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội hóa có đông đảo các lực lượng xã hội tham gia như: giáo dục, cựu chiến binh, công nhân, trí thức, nhà văn, nhà báo, thanh niên, phụ nữ, các cấp ủy Đảng, chính quyền, lãnh đạo - cán bộ các sở, ban, ngành, đoàn thể, các doanh nghiệp, xí nghiệp, các lực lượng chức sắc tôn giáo… Nhưng đông đảo nhất, nòng cốt nhất thì phải kể đến lực lượng cựu giáo chức.
Cựu giáo chức là những nhà giáo đã nghỉ hưu, đã một đời gắn bó với sự nghiệp "trăm năm trồng người", nên rất hào hứng tham gia công tác khuyến học, khuyến tài. Nhiều người đã tình nguyện tham gia xây dựng phong trào ngay từ bước đầu khi phong trào khuyến học còn ở thời kỳ "Ban vận động". Đó là những người gương mẫu, nòng cốt, tiên phong nhất của phong trào. Nhiều người không quản ngại tuổi cao, sức yếu, đường sá xa xôi, nắng mưa vất vả thường xuyên đến từng cơ quan, gia đình, dòng họ, từng doanh nghiệp, nhà máy, xí nghiệp… và xa hơn là đến từng Hội đồng hương ở ngoài tỉnh để tuyên truyền phong trào, quyên góp xây dựng quỹ khuyến học cho quê hương, dòng họ… Suốt hơn mười năm qua, không có chế độ phụ cấp, nhiều người vẫn say mê, hết sức, hết mình, lúc nào cũng chỉ luôn nêu cao chữ "Tâm" đối với phong trào, đối với thế hệ trẻ…Nhiều người đã liên tục tham gia đến hai, ba nhiệm kỳ.
Ở tỉnh Ninh Bình, có rất nhiều cán bộ các ngành, các cấp, các nhà giáo tích cực tham gia phong trào khuyến học từ những ngày đầu, đến nay còn để lại nhiều dấu ấn, nhiều bài học và là những "tấm gương sáng" cho các thế hệ cán bộ khuyến học noi theo. Những cán bộ tiêu biểu, xuất sắc đó có thể kể đến như: Ông Hoàng Xuân Khuyên (nguyên Phó Chủ tịch UBND tỉnh), NGƯT Phạm Đức Tú (nguyên giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo), Nhà giáo Lê Văn Toại (nguyên Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo), nhà giáo Trần Xuân Hương (nguyên Bí thư Huyện ủy Kim Sơn), nhà giáo Phạm Ngọc Canh (nguyên chuyên viên cao cấp UBND tỉnh), nhà giáo Nguyễn Văn Tuân (nguyên Hiệu trưởng Trường THPT chuyên Lương Văn Tụy), nhà giáo Phạm Văn Bào (nguyên Hiệu trưởng Trường THPT Hoa Lư A), nhà giáo Lương Đình Thạc (nguyên Phó Bí thư Huyện ủy Nho Quan), nhà giáo Trần Yên (nguyên Trưởng phòng Giáo dục huyện Nho Quan), nhà giáo Trần Chiêm (nguyên Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Sư phạm Ninh Bình), nhà giáo Mai Tất Đắc (nguyên Trưởng phòng giáo dục thị xã Tam Điệp), nhà giáo Phạm Văn Nhưng (nguyên Phó Chủ tịch UBND huyện Yên Mô), nhà giáo Đỗ Văn Tiêu (nguyên Giám đốc Sở Tài chính), nhà giáo Nguyễn Đăng Quát (nguyên chủ tịch Công đoàn giáo dục ngành Giáo dục Ninh Bình), nhà giáo An Học Hoằng (nguyên Hiệu trưởng Trường THPT Hoa Lư A), nhà giáo Trịnh Công Sơn (nguyên Trưởng Phòng Giáo dục thành phố Ninh Bình), nhà giáo Lã Quang Thạo (nguyên Trưởng phòng Giáo dục huyện Hoa Lư), nhà giáo Nguyễn Hữu Văn (nguyên Trưởng phòng Giáo dục huyện Gia Viễn), nhà giáo Nguyễn Hùng Lực (nguyên Giám đốc Trung tâm Bồi dưỡng chính trị huyện Gia Viễn), nhà giáo Đinh Văn Đồng (nguyên Phó trưởng phòng Giáo dục huyện Yên Mô)…
Theo số liệu của Hội Cựu giáo chức tỉnh, hiện toàn tỉnh đã có trên 90% cựu giáo chức tham gia công tác khuyến học với 871 cựu giáo chức là cán bộ chủ chốt Hội khuyến học các cấp. Trong đó có 60 cựu giáo chức đang làm Chủ tịch, Phó Chủ tịch của 146 Hội khuyến học xã, phường, thị trấn; 317 cựu giáo chức là ủy viên Ban chấp hành các cấp Hội khuyến học; 243 cựu giáo chức làm Trưởng ban khuyến học các khu cộng đồng dân cư; 191 cựu giáo chức là Trưởng ban khuyến học dòng họ… 100% Chủ tịch, Phó Chủ tịch Hội Khuyến học tỉnh, huyện là cựu giáo chức. Năm 2012, Hội cựu giáo chức các cấp còn vận động được 1.508 người tham gia công tác khuyến học…
Hội Cựu giáo chức các cấp còn quan tâm vận động hội viên tham gia đóng góp xây dựng Quỹ Khuyến học, bởi đây là điều kiện quan trọng để xây dựng và phát triển phong trào. Hàng năm, mỗi hội viên cựu giáo chức đóng góp từ 30.000 đồng đến 40.000 đồng cho Quỹ Khuyến học. Năm 2012, Quỹ Khuyến học cựu giáo chức đã đạt được mức 522 triệu đồng. Hội cựu giáo chức các cấp đã khen thưởng cho 1.223 học sinh giỏi với số tiền là 239 triệu đồng và trợ cấp cho 516 học sinh khó khăn với số tiền 74.400.000 đồng. Đặc biệt, có một nữ cựu giáo chức ở Kim Sơn đã gom may 400 bộ áo váy tặng cho học sinh nghèo trong huyện.
Bản thân gia đình cựu giáo chức cũng hầu hết là những gia đình hiếu học. Hiện toàn tỉnh đã có 4.865 gia đình cựu giáo chức đạt danh hiệu gia đình hiếu học các cấp, đạt 91%. Thị trấn Phát Diệm có 100% gia đình cựu giáo chức đạt gia đình hiếu học…
Là người thầy nên các cựu giáo chức luôn nhiệt tình tham gia giảng dạy tại các Trung tâm học tập cộng đồng của xã, phường. Hiện toàn tỉnh có 209 cựu giáo chức thường xuyên giảng dạy tại các Trung tâm Học tập cộng đồng. Nhiều cựu giáo chức còn tích cực nghiên cứu biên soạn tài liệu giảng dạy, tiêu biểu như nhà giáo Trần Tĩnh (Kim Sơn), nhà giáo Đinh Nhật Tam (Nho Quan)….
Hiện nay, nhiều cựu giáo chức tiếp tục là những cán bộ nòng cốt của phong trào khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập các cấp. Nhiều người tuổi đã cao, sức đã yếu nhưng vẫn nhiệt tình, năng nổ với phong trào. Tấm lòng và công sức của lực lượng cựu giáo chức đã được các cấp ủy, chính quyền, các cấp Hội Khuyến học ghi nhận, biểu dương, ghi thêm những trang sáng ngời cho truyền thống nhà giáo Việt Nam…
Nguyễn Thanh Thản
(Hội Khuyến học tỉnh)