Đổi mới tư duy và tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng

P.V: Thưa đồng chí, vấn đề sắp xếp, đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp Nhà nước đã được đặt ra từ Hội nghị Trung ương 3 (khóa IX) và vừa qua tại Hội nghị T.Ư 6 (khóa XI), vấn đề này lại được đặt ra với yêu cầu bức thiết. Xin đồng chí cho biết ý nghĩa của vấn đề?

Đồng chí Vũ Đức Toàn: Tại hội nghị lần thứ 6, Ban Chấp hành Trung ương (khóa XI) nhận định, hơn 10 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 3 (khóa IX) và các nghị quyết của Đảng về đổi mới, sắp xếp doanh nghiệp nhà nước, các ngành, các cấp đã tổ chức quán triệt và thực hiện quan điểm, chủ trương của Đảng, Nhà nước một cách khá đồng bộ, sâu rộng, đạt được những kết quả quan trọng.

Doanh nghiệp nhà nước đã được sắp xếp lại một bước (từ 5.374 doanh nghiệp giảm xuống còn 1.060 doanh nghiệp 100% vốn nhà nước), tập trung vào những ngành, lĩnh vực then chốt nhà nước cần nắm giữ; đứng vững và có bước phát triển, góp phần vào thành tựu chung của đất nước; chi phối được những lĩnh vực then chốt của nền kinh tế, góp phần để kinh tế nhà nước thực hiện được vai trò chủ đạo, ổn định và phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao thế và lực của đất nước. 

Ban Chấp hành Trung ương cũng nghiêm túc chỉ ra những hạn chế, yếu kém trong thực hiện các chủ trương của Đảng về sắp xếp, đổi mới và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp nhà nước. Quá trình cơ cấu lại và đổi mới, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước còn chậm; tổ chức triển khai chưa tốt, chỉ đạo thiếu chặt chẽ; một số doanh nghiệp vi phạm nghiêm trọng các quy định của Nhà nước về quản lý vốn đầu tư, làm thất thoát tài sản nhà nước nhưng chậm được phát hiện, xử lý. Vai trò công nhân tham gia cổ phần hóa trong các doanh nghiệp nhà nước còn mờ nhạt; hiệu quả hoạt động, năng lực cạnh tranh thấp, chưa tương xứng với nguồn lực được đầu tư, chưa làm tốt vai trò đầu tàu, mở đường, dẫn dắt, thúc đẩy các thành phần kinh tế khác phát triển, thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị gia tăng. Hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và quản lý chủ sở hữu nhà nước còn bất cập…

Ban Chấp hành Trung ương đã phân tích, chỉ ra các nguyên nhân, nhất là nguyên nhân chủ quan của những hạn chế, yếu kém. Đó là những sai sót, khuyết điểm trong công tác lựa chọn, bổ nhiệm cán bộ quản trị các tập đoàn, tổng công ty; trong phân cấp cơ quan quản lý và công tác kiểm tra, giám sát hoạt động doanh nghiệp. Ban Chấp hành Trung ương cho rằng, cần tiếp tục sắp xếp, đổi mới mạnh mẽ doanh nghiệp nhà nước, giữ vững vai trò nòng cốt, là lực lượng vật chất quan trọng để Nhà nước điều tiết nền kinh tế, ổn định kinh tế vĩ mô…

P.V: Để đổi mới doanh nghiệp Nhà nước cần phải bắt đầu từ yếu tố nào, thưa đồng chí?

Đồng chí Vũ Đức Toàn: Trước hết, cần đổi mới tư duy về nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Sẽ không thể đổi mới một cách cơ bản hệ thống doanh nghiệp nhà nước nếu dựa trên nền tảng tư duy cũ. Đổi mới tư duy phải được thực hiện đồng bộ ở tất cả các cấp, các ngành, nhưng trước hết phải là cấp có thẩm quyền cao nhất trong hoạch định và chỉ đạo thực hiện các quyết sách chiến lược về phát triển kinh tế-xã hội của đất nước nói chung và đổi mới doanh nghiệp nhà nước nói riêng.

Mặt khác, cần phải thực sự đưa doanh nghiệp nhà nước hoạt động trong môi trường cạnh tranh bình đẳng với doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác. Việc tạo lập môi trường kinh doanh bình đẳng sẽ tạo động lực huy động các nguồn lực trong và ngoài nước. Trong môi trường cạnh tranh bình đẳng, lợi thế cạnh tranh là yếu tố quyết định sự tồn tại và phát triển của mỗi doanh nghiệp. Việc giành cho doanh nghiệp nhà nước nhiều ưu đãi, thậm chí vẫn tồn tại những doanh nghiệp độc quyền, không những hạn chế quyền tự chủ và tự chịu trách nhiệm trong kinh doanh của doanh nghiệp nhà nước, làm doanh nghiệp nhà nước chưa thể trở thành "tấm gương" trong nền kinh tế nhiều thành phần, mà còn tạo nên sự bất bình đẳng trong môi trường kinh doanh cho các doanh nghiệp, hạn chế khả năng huy động các nguồn lực của xã hội vào hoạt động đầu tư.

Việc đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước chỉ có thể được đẩy mạnh khi thực sự tư duy và hành động theo cơ chế thị trường, đoạn tuyệt hoàn toàn với cơ chế bao cấp, thực sự đưa các doanh nghiệp nhà nước ra cạnh tranh bình đẳng với các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác.

P.V: Đối với tỉnh ta, việc đổi mới doanh nghiệp Nhà nước đã được thực hiện như thế nào và đạt được những kết quả gì thưa đồng chí?

Đồng chí Vũ Đức Toàn: Trước hết phải khẳng định, đứng trước yêu cầu đổi mới, phát triển, hội nhập và thực trạng doanh nghiệp của địa phương, tỉnh ta đã nhận thấy chủ trương, đường lối đổi mới DNNN là quan điểm lớn, đúng đắn của Đảng và Nhà nước ta. Chính vì vậy, trong những năm qua, tỉnh đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện công tác sắp xếp DNNN một cách chủ động, tích cực, đúng chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, phù hợp với thực tiễn của địa phương.

Để thực hiện tốt công tác sắp xếp, đổi mới DNNN, Tỉnh ủy, UBND tỉnh đã chỉ đạo ban đổi mới và phát triển doanh nghiệp tỉnh tổ chức rà soát, phân loại các DNNN theo tiêu chí quy định của Chính phủ trong từng thời kỳ, xây dựng đề án sắp xếp DNNN để tỉnh trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Trên cơ sở đó, hàng năm tỉnh đều ra các thông báo về kế hoạch, tiến độ sắp xếp cho doanh nghiệp; đồng thời xây dựng kế hoạch triển khai cụ thể, quy định tiến độ thời gian hoàn thành, thường xuyên đôn đốc, chỉ đạo việc sắp xếp doanh nghiệp theo đúng tiến độ đề ra…

Trong giai đoạn 2001-2010, có 48 DNNN đã thực hiện sắp xếp lại theo các hình thức: Cổ phần hóa, giao, bán, khoán, cho thuê, sáp nhập, hợp nhất, giải thể, phá sản, chuyển thành đơn vị sự nghiệp có thu, chuyển cơ quan quản lý và chuyển thành công ty TNHH một thành viên. Đa số các doanh nghiệp sau khi sắp xếp vẫn giữ ổn định sản xuất, kinh doanh có hiệu quả, một số doanh nghiệp đã vươn lên khẳng định mình trong cơ chế thị trường, chủ động đầu tư công nghệ, mở rộng thị trường, tăng cường công tác quản lý, nâng cao vai trò của người lao động… Một số doanh nghiệp có tốc độ tăng trưởng tốt, chất lượng sản phẩm dịch vụ được nâng lên, doanh thu tăng nhanh, lợi nhuận năm sau cao hơn năm trước, thu nhập cho người lao động ngày một nâng cao, thực hiện nộp ngân sách kịp thời… Bên cạnh đó cũng có những doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn do chưa tích cực, chủ động, năng động khi chuyển sang hoạt động theo mô hình mới. Thiếu vốn, trang thiết bị, công nghệ chậm đổi mới, thị trường tiêu thụ không ổn định, người lao động chưa có việc làm thường xuyên, kinh doanh thua lỗ…

Còn ở thời điểm hiện tại, tỉnh ta còn 6 doanh nghiệp 100% vốn nhà nước trực thuộc tỉnh, đó là: Công ty TNHH MTV Môi trường đô thị thị xã Tam Điệp, Công ty TNHH MTV Môi trường và Dịch vụ đô thị thành phố Ninh Bình, Công ty TNHH MTV kinh doanh nước sạch Ninh Bình, Công ty TNHH MTV khai thác công trình thủy lợi Ninh Bình, Công ty TNHH MTV xổ số kiến thiết Ninh Bình, Công ty TNHH MTV Bình Minh; không có tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước trực thuộc tỉnh.

Trong 6 doanh nghiệp nêu trên, trừ Công ty TNHH MTV kinh doanh nước sạch Ninh Bình, các doanh nghiệp còn lại đã được thực hiện sắp xếp, chuyển đổi mô hình hoạt động từ công ty nhà nước sang công ty TNHH MTV, đi vào hoạt động theo mô hình mới từ ngày 1-7-2010.

Năm 2012, UBND tỉnh xây dựng phương án sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp 100% vốn nhà nước trực thuộc tỉnh giai đoạn 2012-2015 và đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, trong đó có 3 doanh nghiệp được duy trì mô hình hoạt động là công ty TNHH MTV 100% vốn nhà nước, 3 doanh nghiệp cổ phần hóa. Hiện nay tỉnh đang chỉ đạo các doanh nghiệp tập trung triển khai thực hiện, đảm bảo tiến độ yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ.

P.V: Xin cảm ơn đồng chí!

Bảo Yến (thực hiện)