Chuyện khuyến học ở "làng cử nhân" La Mai

Theo sách "Ninh Bình toàn tỉnh địa chí biên khảo" của danh nho Nguyễn Tử Mẫn cho biết: Làng La Mai qua các triều đại phong kiến Việt Nam có tổng số 36 người đỗ cử nhân (hay Hương Cống). Nhà nghiên cứu Lã Đăng Bật trong bài viết: "La Mai làng cử nhân (Hương Cống) thời phong kiến" cũng đã có thống kê tương tự: "...tổng số người ở làng La Mai đỗ cử nhân thời phong kiến là 36 người, trong đó họ Tống có 20 người, họ Bùi có 11 người, họ Đinh có 3 người, họ Phạm 1 người, họ Nguyễn 1 người".

Truyền thống về sự hiếu học và nhiều người đỗ đạt không chỉ được ghi lại từ chính sử mà còn được dân gian truyền tụng. Người tổng La Mai xưa vẫn thường truyền tụng câu: "Sinh Đồ họ Tống, Hương Cống họ Bùi" để ghi nhận sự hiển đạt trong con đường học vấn của hai dòng họ lớn thuộc tổng La Mai.

Hay như người thời bấy giờ vẫn thường nói một cách vần vè rằng:"Gà Trung Chữ, chữ La Mai" để chỉ tính siêng năng lao động của người Trung Chữ, nếp mến chuộng sự học của người La Mai. Trải qua những biến thiên, thăng trầm của lịch sử, nền nếp sinh hoạt của người dân La Mai tuy có khác xưa nhưng truyền thống hiếu học của làng này chưa bao giờ phai nhạt. Ngược lại bước sang thời hiện đại truyền thống hiếu học ấy càng được gìn giữ và phát huy mạnh mẽ hơn.

Xét về mức sống có thể các hộ dân thôn La Mai chưa phải đã giàu có, thậm chí cũng còn có một số hộ dân đời sống còn vất vả, tuy nhiên điều đáng quý là ý thức của người dân về việc học của con em minh rất tốt.

Bà Vũ Thị Cư (Chủ tịch Hội khuyến học xã Ninh Giang) cho biết: Trong số trên 1.000 con em đang theo học tại cả 3 cấp học: THCS, Tiểu học, mầm non của toàn xã Ninh Giang thì thôn La Mai chiếm tỷ lệ hơn 1/3 tổng số trên. Thôn La Mai dân số tuy không nhiều nhưng lại tự hào khi có nhiều những dòng họ khuyến học, gia đình khuyến học rất tiêu biểu.

Dòng họ Tống xóm 1 La Mai là một ví dụ tiêu biểu về công tác khuyến học, khuyến tài. Hiện tại họ này có quỹ khuyến học với số tiền là hơn 70 triệu đồng. Hàng năm vào các dịp ngày giỗ tổ, dịp đầu xuân mới, Hội đồng gia tộc họ Tống vẫn tổ chức phát thưởng cho các con cháu trong họ.

Hàng năm, chỉ tính riêng họ này đã có trên dưới 10 em đỗ vào các trường đại học, cao đẳng. Con số này ngày càng tăng theo từng năm, mùa tuyển sinh năm 2017 họ Tống có 17 em đỗ vào các trường các trường đại học, cao đẳng. Hiện họ này có tổng số 309 cử nhân, 24 thạc sỹ, 1 tiến sỹ...

Điểm đáng lưu ý là từ nền tảng học vấn vững chắc ban đầu, con em dòng họ này đã nỗ lực vươn lên và hiện có nhiều người họ Tống thành đạt cả ở lĩnh vực nghiên cứu khoa học, học thuật lẫn chính trị- xã hội. Với thành tích này ngay từ năm 2003 họ Tống là "Dòng họ hiếu học" đầu tiên được vinh danh của huyện Hoa Lư.

Họ Tống chỉ là một trong rất nhiều ví dụ về sự phồn thịnh trong con đường học vấn của người La Mai. Chi hội khuyến học thôn La Mai cũng là một trong số các chi hội đã làm rất tốt phong trào khuyến học khuyến tài do tỉnh, huyện và xã phát động như: "Mùa xuân khuyến học", "Tháng tám khuyến học" phong trào xây dựng "Dòng họ khuyến học", "Gia đình hiếu học", xây dựng xã hội học tập, cộng đồng học tập suốt đời...

Từ ý thức giữ gìn, phát huy truyền thống hiếu học của người dân, cộng với sự vào cuộc quyết liệt của Chi hội khuyến học thôn La Mai, các Ban khuyến học các dòng họ, phong trào học tập trong nhân dân được nâng cao, góp phần đắc lực vào việc hoàn thành các chỉ tiêu về nông thôn mới, giúp xã Ninh Giang được công nhận đơn vị đầu tiên đạt chuẩn nông thôn mới của huyện Hoa Lư.

Mai Phương