58 năm tình keo sơn Nam - Bắc

Biểu tượng thiêng liêng

Trường Nội trú Cà Mau - Ninh Bình là ngôi trường phổ thông nội trú cấp tỉnh được mở và đi vào hoạt động sớm nhất ở miền Nam vào thời điểm bấy giờ. Ngôi trường là biểu tượng của tình đoàn kết thiêng liêng theo sự chỉ đạo của Trung ương về việc kết nghĩa giữa hậu phương và tiền tuyến. "Thực hiện sự chỉ đạo đó, ngày 15/4/1964, Tỉnh ủy Cà Mau thành lập trường và ngôi trường chính thức hình thành, hoạt động tại vùng căn cứ tỉnh Cà Mau thuộc mũi Ông Lục, đầm Thị Tường, nay là mũi Ông Lục, ấp Thị Tường, xã Hòa Mỹ, huyện Cái Nước", ông Phạm Trung, nguyên giáo viên trường từ năm 1972, kể.

Nhiệm vụ của trường là nuôi dạy con liệt sĩ, con thương binh và con cán bộ, bộ đội, nhằm tạo điều kiện cho phụ huynh an tâm công tác, chiến đấu; đồng thời đào tạo đội quân hậu bị, kế thừa cho cuộc kháng chiến lâu dài của dân tộc. Chính các học sinh Trường Cà Mau - Ninh Bình trong kháng chiến và sau giải phóng đều là những hạt giống đỏ, những chiến sĩ cách mạng kiên trung trong kháng chiến kiến quốc và trưởng thành là cán bộ chủ chốt các cấp.

Trường thực hiện giảng dạy chương trình phổ thông hệ 10 năm của miền Bắc, nhưng được Tiểu ban Giáo dục Trung ương Cục miền Nam biên soạn lại. Toàn trường chỉ có 1 bộ sách từ lớp 1 đến lớp 7, giáo viên phải chép tay để có bài dạy học trò. Học sinh thì hoàn toàn không có sách giáo khoa để học. Ngoài giảng dạy kiến thức, văn hóa, nhà trường còn giảng dạy truyền thống văn hóa, đạo đức rạng người của dân tộc Việt Nam. Đặc biệt là giáo dục truyền thống yêu nước, tinh thần kiên cường, bất khuất của thế hệ cha ông trong đấu tranh bảo vệ và xây dựng đất nước.

Bà Trần Thị Nhang (ấp Thị Tường, xã Hòa Mỹ, huyện Cái Nước) năm nay đã 88 tuổi, nhưng khi được hỏi về ngôi trường Cà Mau - Ninh Bình ngay cạnh nhà bà năm xưa, bà vẫn còn nhớ rất rõ: "Cả vùng này là rừng, nào là cơ quan y tế và nhiều cơ quan khác, có cả trường học. Học sinh nhiều lứa tuổi, được phân ra sinh sống ở nhà người dân khu vực xung quanh. Nhà tôi lúc đó còn nuôi cả học sinh và 2 giáo viên".

Trong suốt thời gian hoạt động từ ngày 15/4/1964 đến năm 1979, Trường Nội trú Cà Mau - Ninh Bình phải thay đổi nhiều địa điểm vì sự truy quét của kẻ thù: mũi Ông Lục; kênh Mười Phải (xã Hưng Mỹ); kênh Chà Là - Rạch Láng - Giáp Nước (xã Phú Mỹ); rạch Bông Súng, đập Le Le, Tân Hòa; kinh Ống Bọng, Lung Chim, Biện Đài, Bàu Dừa (xã Quách Văn Phẩm, huyện Đầm Dơi) và Phường 7, TP Cà Mau. Nhà trường đã mở 4 khóa, đào tạo trên 1.500 lượt học sinh.

Ký ức vọng về

Chiều tháng 4, căn nhà của thầy giáo Phạm Trung bắt đầu râm ran chào đón những vị khách - đó là những đồng nghiệp ngày xưa. Cô giáo Nguyễn Ngân Bình tham gia giảng dạy tại trường Cà Mau - Ninh Bình từ khóa 3, 4 (từ năm 1972-1979) kể: "Giáo viên nữ thời ấy, ngoài giảng dạy còn có nhiệm vụ chăm sóc học trò từ ăn, ngủ và sinh hoạt. Học trò có nhiều lứa tuổi, những trò tuổi nhỏ thì mình phải chăm như người thân trong gia đình. Nhớ nhất những ánh mắt trông ngóng cô giáo khi cô bận họp nên về khu nghỉ muộn hơn mọi khi".

Để có được đủ cơm, gạo để bám trụ học tập, giảng dạy, ngoài được sự hỗ trợ của chính quyền cách mạng (mỗi người 15 kg gạo/tháng), sự hỗ trợ chăm lo của bà con Nhân dân, thì thầy và trò trường Cà Mau - Ninh Bình còn tăng cường tăng gia sản xuất: trồng lúa, nuôi cá… ở gần những khu vực trường xây dựng. Thầy giáo Nguyễn Thành Đa, nguyên giáo viên Trường Nội trú Cà Mau - Ninh Bình khóa 3, 4 (từ năm 1972-1979), nhớ lại: "Sau giải phóng, trường dời về Phường 7, thị xã Cà Mau (nay là TP Cà Mau). Năm đó lương thực khó khăn nên nhà trường vận động học sinh cùng tăng gia. Tôi được phân công phụ trách 1 nhóm học sinh đi phát hoang rừng rậm để gieo cấy lúa. Vậy là thầy trò bơi xuồng từ Phường 7 vào xã Khánh An, huyện U Minh (ngày nay), rồi đi bộ sâu vào rừng để gom cây cỏ cải tạo đất ruộng cấy lúa. Cứ một tuần, nửa tháng, nhà trường lại cử nhóm khác thay đổi. Vụ mùa đó thu hoạch cả ngàn giạ lúa. Bằng sức người, thầy và trò cùng nhau vô ba-lô vác về Cà Mau".

Có lần giặc đổ quân ở Nguyễn Huân, nơi đó lúc bấy giờ có nhiều cơ quan khu Tây Nam Bộ đóng và gần đó là Trường Nội trú Cà Mau - Ninh Bình, giáo viên phải đưa học sinh đến điểm trú ẩn an toàn. Trong trận đánh phá càn quét đó, các cô giáo Ngô Hồng Tươi, Võ Thị Mỹ Thu, Nguyễn Hồng Bé trong lúc lo cho học sinh trú ẩn, đã trúng đạn pháo. Cô Tươi hy sinh, 2 cô Thu và Bé bị thương. Hồi khóa 1/1964, có lần giặc càn phá ở Giáp Nước, học sinh Nguyễn Phúc Thắng trúng đạn hy sinh tại mũi Ông Lục.

Nhiều lần trường đưa đội tự vệ phối hợp với du kích địa phương chặn đánh các cuộc hành quân, càn quét của Trung đoàn 32 Sư đoàn 21 ngụy. Hay sau Hiệp định Paris, nhiều tổ, nhóm học sinh trường Cà Mau - Ninh Bình tham gia phục vụ cuộc trao trả tù binh tại Kênh 3, xã Quách Văn Phẩm.

Phát huy truyền thống vẻ vang

Ở ngôi trường rất đặc biệt ấy, khi đào tạo xong một thế hệ học sinh trưởng thành thì các học sinh ấy đều tham gia lực lượng vũ trang, tham gia kháng chiến ở địa phương và tham gia vào các cơ quan dân chánh kháng chiến. Thầy Nguyễn Thiện Thuật vẫn nhớ: "Trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, có hơn 100 giáo viên và học sinh của trường Cà Mau - Ninh Bình tham gia lực lượng vũ trang, trong đó có 34 đồng chí đã anh dũng hy sinh, 43 đồng chí là thương binh. Chính tinh thần cách mạng của thầy và trò trường đã vượt qua mọi khó khăn gian khổ, vừa cầm bút, vừa cầm súng quyết tâm chiến đấu và giảng dạy, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được Đảng giao cho".

"Các thế hệ học sinh Trường Nội trú Cà Mau - Ninh Bình trưởng thành có 5 vị được phong quân hàm cấp "tướng" (2 trung tướng, 3 thiếu tướng). Đặc biệt, các thế hệ học sinh của trường có người trưởng thành và được bầu vào BCH Trung ương Đảng; trên 10 học sinh của trường tham gia vào Ban Thường vụ Tỉnh ủy Cà Mau qua các nhiệm kỳ. Ngoài ra, còn rất nhiều học sinh trường sau này là thủ trưởng các sở, ban, ngành tỉnh và là cán bộ chủ chốt các cấp… đảm bảo đội ngũ cán bộ cốt cán cho địa phương như sự chỉ đạo của Đảng. Từ những thành tích vượt bậc, ngày 16/12/2014, Chủ tịch nước quyết định phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVTND cho Trường Nội trú Cà Mau - Ninh Bình. Nếu như tỉnh Cà Mau có quyết định lấy tên trường Cà Mau - Ninh Bình đặt tên cho một ngôi trường nào đó, thì đó là điều kiện rất thuận lợi cho các hoạt động về nguồn, giáo dục truyền thống", thầy Phạm Trung chia sẻ.

Đã 58 năm trôi qua, nhưng ký ức và thành tựu lớn lao trong công tác "trồng người" của ngôi trường giàu truyền thống Cà Mau - Ninh Bình vẫn sáng ngời. Ngôi trường duy trì hoạt động 15 năm, nhưng đã đào tạo trên 1.500 trí thức là nòng cốt cho nhiều lực lượng cách mạng trong đấu tranh và kiến thiết quê hương, đất nước. Một ngôi trường đã phát triển khắp các địa bàn dân cư vùng giải phóng của tỉnh Cà Mau thời kháng chiến chống Mỹ. Để rồi hôm nay khi nhắc đến tên Trường Nội trú Cà Mau - Ninh Bình, khó thể ngăn được những giọt nước mắt vinh dự, tự hào vì đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ Đảng giao trong thời khắc lịch sử của dân tộc./.

Phong Phú (Báo Cà Mau)