Ngày 20/9/1965 Trung đoàn 101 bộ binh thuộc Sư đoàn 325 (tiền thân của Lữ đoàn Hải quân đánh bộ 101 ngày nay) được thành lập tại xã Hồng Kỳ, huyện Triệu Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Lớp chiến sĩ đầu tiên của Trung đoàn đại đa số là con em Ninh Bình, với hơn 1.000 chiến sĩ hăm hở lên đường nhập ngũ tham gia bảo vệ Tổ quốc.
Suốt 10 năm liên tục chiến đấu khắp các chiến trường từ Quảng Trị đến miền Tây Nam Bộ, Trung đoàn đã đánh hơn 5.000 trận lớn nhỏ, lập nên nhiều chiến công. Kết thúc chiến tranh, 700 chiến sĩ đã anh dũng hy sinh, gần 100 người trở thành những thương, bệnh binh và 50 người chịu ảnh hưởng chất độc da cam.
Với mong muốn kết nối những đồng đội từng vào sinh ra tử, ngày 26/08/1993 Ban Liên lạc lữ đoàn Hải quân 101 tỉnh Ninh Bình chính thức được thành lập với hơn 600 hội viên. Suốt 24 năm qua, Ban liên lạc luôn cố gắng tổ chức gặp mặt, động viên giúp đỡ lẫn nhau cả vật chất lẫn tinh thần.
Từ chiến trường trở về, những người lính gắn bó trên chiến hào năm xưa lại tiếp tục cùng nhau lao động sản xuất, cải thiện cuộc sống để góp phần dựng xây quê hương, đất nước. Hiện nay, trong Ban đã có 18 người thành lập doanh nghiệp tư nhân, 50 người xây dựng thành công mô hình vườn - ao - chuồng và nhiều hội viên là cán bộ các cấp cơ sở…
Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Bác Hồ, Cựu chiến binh Lữ đoàn 101 luôn chung sức, đồng lòng hỗ trợ những anh em có hoàn cảnh khó khăn, giúp họ ổn định cuộc sống. Trên tinh thần nói là làm, Ban liên lạc đã đứng ra đề nghị đóng góp tiền của, công sức, vận động nguồn quỹ để xây dựng nhà tình nghĩa với phương châm "lá lành đùm lá rách". Tin tưởng và ủng hộ hành động nhân văn này, hàng năm Bộ Tư lệnh Hải quân, Bộ Quốc phòng, Hội Chữ thập đỏ, các doanh nghiệp, hội viên trong và ngoài tỉnh luôn tích cực giúp đỡ Ban Liên lạc về tài chính.
Theo đó, từ năm 2009 đến nay, 41 ngôi nhà tình nghĩa đã lần lượt được khánh thành và bàn giao đến các gia đình thương bệnh binh với mức hỗ trợ từ 60 đến 100 triệu đồng/nhà. Trong năm nay, Ban liên lạc cũng đã trích nguồn vốn hỗ trợ xây mới 3 nhà tình nghĩa cho những đồng đội có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn.
Dọn về nhà mới ngày 18/7 vừa qua, Cựu chiến binh Phạm Hồng Hiến ở xóm 4, xã Kim Hải, huyện Kim Sơn xúc động chia sẻ: "Năm nay tôi 72 tuổi, lại mắc nhiều bệnh nên cuộc sống của hai vợ chồng còn rất vất vả. Hơn chục năm sống tạm bợ trong nhà thờ họ, nếu không có anh em ở Ban liên lạc Lữ đoàn Hải quân 101 tạo điều kiện giúp đỡ thì tôi sẽ không bao giờ có được căn nhà khang trang như ngày hôm nay… Từ tận đáy lòng, tôi vô cùng biết ơn những người đồng đội và Bộ Tư lệnh Hải quân đã hỗ trợ 70 triệu đồng, đóng góp công sức, mang lại cho tôi niềm hạnh phúc vô cùng lớn lao này…"
Xuất phát từ tấm lòng tri ân đồng đội, mong ước có một nơi để tưởng nhớ vong linh những người không tìm thấy hài cốt, Ban liên lạc Lữ đoàn đã quyết định tạc 6 bia đá tưởng niệm khắc tên 440 liệt sĩ, trong đó có 181 người con Ninh Bình. Hành động trên được nhiều gia đình thân nhân liệt sĩ hưởng ứng, tự nguyên đưa danh sách và đóng góp một phần kinh phí vào công tác chuẩn bị.
Số tiền thu gần 300 triệu được sử dụng để khắc bia đá và vận chuyển từ làng đá Ninh Vân (Hoa Lư) vào tới Đồi Phú Ân, xã Hải Thái, huyện Gio Linh (Quảng Trị). Sáu tấm bia đá là công trình có ý nghĩa to lớn về tâm linh, là nén tâm nhang chất chứa tình cảm thiêng liêng cao cả mà người lính dành cho những đồng đội từng cùng nhau "vào sinh ra tử".
Ông Lương Tất Dũng, Trưởng ban Liên lạc Lữ đoàn Hải quân 101 bày tỏ: "Trong chiến đấu các đồng đội đã từng kề vai sát cánh, đến khi ngã xuống mỗi người một nơi nên chúng tôi muốn quy tụ họ về cùng đơn vị. Ngoài ra, công trình còn giúp cho thân nhân các liệt sĩ tới đây hương khói cảm thấy yên lòng, bản thân chúng tôi cũng được thanh thản, nhẹ nhàng hơn…"
Trong thời gian tới, Ban liên lạc Lữ đoàn sẽ tiếp tục tìm kiếm mọi nguồn lực giúp đỡ các cựu chiến binh khắc phục khó khăn, vươn lên trong cuộc sống. Đồng thời phối hợp với Ban liên lạc Lữ đoàn Hải quân 101 tại An Giang tiến hành triển khai thêm một khu bia tưởng niệm - là nơi ghi danh hơn 1.000 chiến sĩ đã hy sinh tại chiến trường miền Tây Nam Bộ. Với tinh thần tự nguyện, vô tư, các thành viên trong Ban liên lạc luôn hết mình với hoạt động tình nghĩa, giữ vững và phát huy truyền thống "Đoàn kết - Kiên định - Bất khuất - Chiến thắng".
Vân Anh