Trao quyền để địa phương tự quyết

Cùng với đó là phân định lại thẩm quyền của trung ương và chính quyền địa phương, chuyển từ cơ chế quản lý hành chính thông thường, sang quản trị địa phương một cách minh bạch, công khai, dân chủ, hiệu quả, phục vụ nhân dân.

Chưa được phân quyền rõ ràng - điểm nghẽn lớn nhất

Thực tế cho thấy, thời gian qua, điểm nghẽn lớn nhất mà các địa phương gặp phải là chưa được phân quyền rõ ràng, chưa có quyền thực sự để hành động và quyết định. Một việc nhưng nhiều ngành quản lý. Rất nhiều công trình, dự án sử dụng vốn đầu tư công dù đã được bố trí vốn, nhưng vẫn phải chờ đợi ý kiến các bộ, ngành liên quan đến các thủ tục về đất đai, quy hoạch, khiến cho tiến độ dự án bị trì trệ, giải ngân vốn chậm. Thậm chí, có nhiều vấn đề địa phương hỏi nhưng bộ, ngành không dám quyết, lại đẩy lên Thủ tướng Chính phủ.

Ông Nguyễn Quốc Khánh, Chủ tịch Liên minh Công nghiệp G20, Phó Chủ tịch Hội Môi giới bất động sản Việt Nam cho biết, khi triển khai các dự án, doanh nghiệp gặp không ít vướng mắc. Đầu tiên là vấn đề quy hoạch. Quy hoạch thay đổi, khiến doanh nghiệp phải chờ đợi hết cấp, ngành này đến ngành kia để thông qua. Tiếp đến là sự không đồng bộ, thống nhất trong các văn bản quy phạm pháp luật.

“Luật này nói được, nhưng luật khác nói phải thực hiện những bước khác, các cấp thực hiện rất khó, họ không biết viện dẫn theo luật nào để áp dụng cho ra các văn bản để doanh nghiệp thực thi”, ông Khánh nói. 

Lấy ví dụ doanh nghiệp muốn đầu tư vào trong khu công nghiệp thì chỉ cần đăng ký qua một đầu mối là Ban quản lý khu công nghiệp, nhưng nếu đầu tư vào cụm công nghiệp, doanh nghiệp phải thông qua rất nhiều sở, ngành, theo ông Khánh, nguồn lực của doanh nghiệp nhỏ và vừa rất yếu, kiến thức và con người thực hiện rất ít, trình độ, sự hiểu biết còn những mặt hạn chế, nhưng phải qua nhiều sở, ngành để xin giấy phép đầu tư khiến doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn. Thủ tục nhiều, phức tạp, chồng chéo, nhiều cơ quan quản lý một việc, doanh nghiệp phải xin ý kiến quá nhiều đầu mối mới được thông qua.

Ông đề nghị một việc chỉ nên giao cho một đầu mối, có hướng dẫn thống nhất từ trên xuống, thủ tục thực hiện thông thoáng, thời gian, quy trình rút ngắn và thay tiền kiểm thủ tục bằng hậu kiểm, tránh nhiều sở, nhiều ngành quản lý, thanh tra, kiểm tra. 

Cho rằng “Thủ tướng Chính phủ chỉ có 24 tiếng đồng hồ, tất cả công việc của đất nước này dồn lên cho Thủ tướng thì không tắc mới là chuyện lạ”, Tiến sỹ Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội nhấn mạnh phải phân cấp, phân quyền. Cách làm hiện nay chủ yếu mới là ủy quyền.

Phân tích 4 mô hình trên thế giới, gồm song trùng trực thuộc (mô hình Việt Nam đang theo), song trùng giám sát (mô hình của Pháp và đã từng tồn tại ở nước ta), mô hình điều chỉnh (Anh, Hoa Kỳ) và mô hình bổ trợ (Đức, Nhật Bản), Tiến sỹ Nguyễn Sĩ Dũng cho rằng, phải phân cấp, phân quyền theo một mô hình triệt để, đó là mô hình bổ trợ. Cái gì địa phương làm được thì phân hết cho địa phương, chỉ có những gì địa phương không làm được mới phân cho trung ương. 

“Đã phân cho địa phương là địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm. Bây giờ thẩm quyền của anh, anh chỉ ủy quyền bảo địa phương tự quyết, tự làm, tự chịu trách nhiệm thì không bao giờ làm được”, ông nhấn mạnh.

Địa phương làm, địa phương quyết và địa phương chịu trách nhiệ

Thể chế hóa tư tưởng phân cấp triệt để cho địa phương, để địa phương làm, địa phương quyết và địa phương chịu trách nhiệm, dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi đã đẩy mạnh phân quyền, phân cấp các nhiệm vụ, quyền hạn ở trung ương đang thực hiện cho chính quyền địa phương; phân định rõ giữa thẩm quyền của Ủy ban nhân dân và Chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp; bảo đảm không trùng lặp, chồng chéo về nhiệm vụ, quyền hạn. Chính quyền địa phương tự chủ trong việc ra quyết định, tổ chức thi hành và tự chịu trách nhiệm trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn được phân quyền. Trường hợp cần thiết, Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trực tiếp chỉ đạo, điều hành việc giải quyết những vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác thuộc Ủy ban nhân dân cấp mình, Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã, không để việc giải quyết công việc, thủ tục hành chính đối với người dân, doanh nghiệp bị đình trệ, ùn tắc, kém hiệu quả.

Đồng tình với nội dung này trong dự thảo luật, Tiến sỹ Trần Anh Tuấn, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ, Chủ tịch Hiệp hội Khoa học hành chính Việt Nam cho rằng, quy định này góp phần tháo gỡ những khó khăn hiện nay. Không những cấp xã, cấp tỉnh có trách nhiệm, mà Chính phủ cũng phải có trách nhiệm, mặc dù giao quyền tự chủ, nhưng khi có vấn đề Chính phủ cũng phải có trách nhiệm. 

Từ thực tế điều hành ở địa phương thời gian qua, các công việc phải xin ý kiến Thường vụ, Hội đồng nhân dân, Thường trực Hội đồng nhân dân, mất rất nhiều thời gian để giải quyết công việc, trong lúc có những việc rất khẩn cấp như thiên tai, dịch bệnh, những nhiệm vụ cấp bách do Chính phủ giao, đại biểu Quốc hội Hà Sỹ Đồng, nguyên quyền Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị cho rằng, phải có cơ chế linh hoạt cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trong những tình huống đặc biệt. Sự chỉ đạo trực tiếp giúp giải quyết vấn đề nhanh chóng và hiệu quả hơn. 

Tuy nhiên, điều quan trọng là phải rõ ràng thế nào là trường hợp cần thiết để tránh nguy cơ lạm quyền và biến sự linh hoạt thành sự can thiệp tùy tiện, cũng như làm xói mòn các nguyên tắc về phân cấp, phân quyền. Theo ông, phân cấp phải luôn đi kèm kiểm soát chặt chẽ, không thể để cấp tỉnh làm thay hoặc can thiệp một cách tùy tiện, gây ra tình trạng một cấp thực quyền trong khi cấp dưới còn mang tính hình thức.

Nhiều ý kiến chuyên gia, đại biểu Quốc hội cũng nhận định, cần phải có giới hạn rõ ràng về phạm vi, nội dung, thời gian và nguyên tắc trong việc Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh trực tiếp chỉ đạo các cơ quan cấp dưới. Chỉ khi có sự kiểm soát nghiêm ngặt, chặt chẽ thì mô hình chính quyền mới vận hành trơn tru, minh bạch và hiệu quả, đáp ứng được tình hình thực tế của địa phương. Các nghị định của Chính phủ cần quy định chi tiết để vừa ngăn chặn được việc cấp tỉnh can thiệp quá sâu vào việc của cán bộ xã, phường, đặc khu, đồng thời cũng tăng tính chủ động cho xã, phường, đặc khu, tránh chuyện lại ỷ lại không dám quyết.