Kinh tế biển Ninh Bình sau sáp nhập: Bứt phá từ không gian mới

Chiến lược biển 2030 nhấn mạnh điều chỉnh hài hòa giữa phát triển và bảo tồn, giữa kinh tế và an ninh quốc phòng, giữa văn hóa xã hội và môi trường sinh thái. Việt Nam sẽ phát triển các ngành KTB truyền thống theo hướng bền vững, khuyến khích năng lượng tái tạo, bảo tồn đa dạng sinh học, mở rộng khu bảo tồn biển và phát triển đô thị biển sinh thái. Đặc biệt, chiến lược này gắn với mục tiêu số 14 trong Chương trình nghị sự 2030 của Liên hợp quốc về bảo tồn và sử dụng bền vững tài nguyên biển. Đây là định hướng nền tảng để các địa phương ven biển như Ninh Bình (sau sáp nhập) cụ thể hóa thành quy hoạch phát triển KTB phù hợp lợi thế, góp phần thực hiện mục tiêu quốc gia về phát triển bền vững.

Lợi thế vượt trội từ bờ biển mở rộng và cấu trúc lãnh thổ đa dạng

Sau sáp nhập, tỉnh Ninh Bình mới hình thành với quy mô diện tích khoảng 3.942,6km2 và dân số trên 3,8 triệu người. Vị trí địa lý giáp biển, tiếp giáp Thủ đô Hà Nội và sở hữu 3 thành phố lớn (Nam Định, Phủ Lý, Hoa Lư) tạo điều kiện thuận lợi để hình thành ba cực tăng trưởng nội vùng, kết nối hiệu quả với vùng thủ đô và trục động lực Bắc Bộ.

Không gian biển, ven biển mở rộng gần gấp 5 lần so với tỉnh Ninh Bình cũ, với chiều dài bờ biển tăng từ 15km lên hơn 88km, vươn ra vịnh Bắc Bộ - Bắc Biển Đông. Đây là lợi thế vượt trội để phát triển kinh tế biển đa ngành như du lịch sinh thái - văn hóa, nuôi trồng thủy sản, dịch vụ cảng biển và năng lượng tái tạo. Tỉnh sở hữu cấu trúc lãnh thổ đa dạng với 25% diện tích là vùng núi phía Tây, 72% là đồng bằng và khoảng 3% là vùng ven biển - châu thổ. Địa hình ven biển chủ yếu là vùng châu thổ lấn biển, liên tục được bồi tụ nhờ dòng chảy phù sa từ sông Hồng và sông Đáy, đặc biệt tại các cửa sông như Ba Lạt, Hà Lạn, Lạch Giang, Đáy, Lạch Càn, nơi tiếp nhận lượng phù sa dồi dào từ lưu vực sông Hồng, sông Đáy.

Không gian avan - delta - khu ngập nước phía trước châu thổ, giàu dinh dưỡng, đóng vai trò trụ đỡ cho châu thổ đất liền, cần được bảo vệ nghiêm ngặt khỏi việc khai thác bùn cát quá mức. Vùng biển thềm lục địa vịnh Bắc Bộ ngoài khơi của tỉnh có ngư trường phong phú và tiềm năng tài nguyên dầu khí, băng cháy, khoáng sản sa khoáng. Dọc ven biển, hệ sinh thái đất ngập nước, với các bãi giống, bãi đẻ, sân chim quốc tế tạo nền tảng phát triển kinh tế xanh, bảo tồn đa dạng sinh học và du lịch bền vững. Nơi đây cũng là vùng truyền thống phát triển nghề muối, nuôi trồng thủy sản, trồng cói và lấn biển phục vụ sản xuất. Khu vực này còn nằm trong vùng lõi Khu dự trữ sinh quyển châu thổ sông Hồng, với Vườn quốc gia Xuân Thủy là khu RAMSAR quốc tế, điểm nhấn toàn cầu về bảo tồn sinh thái châu thổ. Những giá trị tự nhiên và lợi thế địa kinh tế này tạo nền tảng để Ninh Bình xây dựng chiến lược phát triển KTB bền vững, đóng vai trò động lực trong trục tăng trưởng ven biển Bắc Bộ.

Tỉnh Ninh Bình mới sẽ có 4 huyện ven biển gồm Giao Thủy, Hải Hậu, Nghĩa Hưng và Kim Sơn. Khu vực ven biển có nền đất yếu, đất phù sa pha cát, nhiễm mặn và đôi chỗ úng phèn, song cũng là vùng đất giàu tiềm năng do liên tục được bồi đắp từ phù sa của sông Hồng và sông Đáy. Nhờ đó, quỹ đất bồi tăng nhanh tại các vùng cửa sông như Giao Thủy, Nghĩa Hưng và Kim Sơn. Tuy nhiên, hiện tượng xói lở nghiêm trọng đang xảy ra ở Hải Hậu, đặc biệt đoạn Văn Lý - Chợ Cồn, với tốc độ 20-30m/năm. Nguyên nhân có thể từ đứt gãy địa chất và thiếu hụt bồi tích, đòi hỏi giải pháp tổng hợp về công trình và sinh thái, phù hợp với tiến hóa tự nhiên của châu thổ.

Giải pháp phát triển bền vững: Khai thác thuận thiên, thích ứng khí hậu

Trước sáp nhập, các nỗ lực phát triển KTB chủ yếu do Nam Định đảm nhiệm, với mức tăng trưởng GRDP 2021 đạt 7,7%, xếp thứ 11 cả nước. Tuy nhiên, nhìn chung tốc độ phát triển còn chậm và thiếu đột phá. Hiện các tỉnh cũ đều đã có quy hoạch phát triển thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến 2050, với định hướng rõ ràng về KTB. Một điểm sáng là Khu KBT Ninh Cơ rộng gần 14 nghìn ha tại cửa sông Ninh Cơ (Hải Hậu - Nghĩa Hưng của Nam Định), tập trung phát triển cảng biển, công nghiệp đóng tàu, logistics và du lịch. Giao thông ven biển đang được kết nối đồng bộ với các tuyến trọng điểm như Quốc lộ (QL) 10, các QL 21A, 37B, 38B, cao tốc Ninh Bình - Hải Phòng và Cầu Giẽ - Ninh Bình.

Để phát triển bền vững KTB Ninh Bình sau sáp nhập, cần tập trung vào 3 nguyên tắc: phát huy lợi thế - khắc phục yếu thế - chuyển đổi toàn diện. Theo đó, một số nhóm giải pháp lớn được đề xuất. Về hạ tầng: Đầu tư đồng bộ giao thông ven biển, phục hồi rừng ngập mặn, tạo “vành đai xanh” ứng phó biến đổi khí hậu. Về không gian phát triển: Xây dựng cực tăng trưởng đô thị tại Hoa Lư, Nam Định, Phủ Lý; phát triển chuỗi đô thị sinh thái ven biển. Về công nghiệp và năng lượng: Ưu tiên công nghiệp thân thiện môi trường, điện gió, dịch vụ hậu cần và chế biến sâu. Về thể chế và công nghệ: Áp dụng cơ chế linh hoạt tại các khu kinh tế, thu hút đầu tư nước ngoài. Về bảo tồn và sinh kế bền vững: Phát triển mô hình kinh tế gắn với bảo tồn, nuôi rong biển, thủy sản dược liệu, nghề cá giải trí. Về cảng và logistics: Xây dựng cảng theo quy hoạch quốc gia, bến cá trung tâm, ứng dụng công nghệ chế biến tiên tiến. Về quản lý và an ninh: Thực hiện quản lý vùng biển - ven biển theo hướng liên ngành, liên vùng, gắn phát triển với quốc phòng - an ninh.

Từ nền tảng hiện có, nếu được quy hoạch hợp lý trên cơ sở tích hợp 3 tỉnh, tận dụng vị trí trong “tứ giác phát triển” Hà Nội - Quảng Ninh - Hải Phòng - Thanh Hóa, KTB tỉnh Ninh Bình mới hoàn toàn có thể bứt phá, trở thành cực tăng trưởng mới và động lực lan tỏa cho toàn vùng ven biển Nam đồng bằng sông Hồng.

PGS.TS. Nguyễn Chu Hồi
(Đại biểu Quốc hội khoá XV;
Phó Chủ tịch Thường trực Hội Thủy sản Việt Nam)