Không phải khoản tiền nào chuyển vào tài khoản cá nhân cũng bị thu thuế

Chị Trần Thùy Linh, một nhân viên văn phòng tại Hà Nội chia sẻ, được bạn bè hoặc người thân chuyển tiền mừng cưới, sinh nhật, hay hỗ trợ lúc khó khăn nhưng gần đây thấy có nhiều thông tin nói cơ quan thuế sẽ kiểm tra tất cả các giao dịch, nên cảm thấy lo lắng không biết liệu có bị tính thuế không?”

Tương tự, chị Bùi Thị Phúc, chủ một tiệm tạp hóa nhỏ ở Hải Phòng cho biết chị thường dùng tài khoản cá nhân để nhận tiền. Nghe nói cơ quan thuế có thể truy dòng tiền, chị lo ngại bị đánh đồng với doanh nghiệp, trong khi không làm ăn lớn hay trốn thuế gì.

Tuy nhiên, theo đại diện Cục Thuế, đây là cách hiểu chưa đúng với quy định pháp luật hiện hành.

Lãnh đạo Cục Thuế khẳng định, chỉ những khoản có bản chất là thu nhập từ hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hóa, cung cấp dịch vụ mới phát sinh nghĩa vụ thuế. Những khoản tiền chuyển nhận giữa các cá nhân như cho – tặng, hỗ trợ người thân, vay mượn dân sự, hay các giao dịch không liên quan đến hoạt động thương mại, không được tính vào doanh thu để xác định thuế.

Thực tế cũng cho thấy, ngành thuế chỉ áp dụng biện pháp kiểm tra, xác minh khi có dấu hiệu trốn thuế từ hoạt động kinh doanh, không nhắm đến các khoản thu nhập dân sự. Vụ việc Vũ Nam Phương (hay còn gọi là KOL “Cún Bông”) mới đây là một ví dụ điển hình.

Theo đó, cơ quan chức năng đã ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với Vũ Nam Phương về tội "Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng”. Theo đó, trường hợp này có dấu hiệu hoạt động sản xuất kinh doanh có thu nhập lớn nhưng việc kê khai thuế lại không đầy đủ, có dấu hiệu cố tình che giấu doanh thu và không xuất hóa đơn theo quy định. Cụ thể, từ năm 2023 đến nay, đối tượng đã kê khai doanh thu với cơ quan chức năng là hơn 5 tỷ đồng. Tuy nhiên, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an thành phố Hà Nội đã làm rõ doanh thu thực tế của các đối tượng này lên đến hơn 120 tỷ đồng chênh lệch hơn 115 tỷ đồng. Hành vi này ước tính gây thiệt hại cho ngân sách Nhà nước hơn 10 tỷ đồng tiền thuế.

Đại diện Công an thành phố Hà Nội cho biết, vụ việc là lời cảnh tỉnh đối với các tổ chức, cá nhân, đặc biệt là những người nổi tiếng có ảnh hưởng trên mạng xã hội (KOLs) đang hoạt động kinh doanh nhưng không tuân thủ các quy định pháp luật về kê khai doanh thu, nghĩa vụ thuế và các yêu cầu liên quan.

Các chuyên gia kinh tế nhận định, từ vụ việc này có thể thấy cơ quan thuế không truy thu thuế mọi dòng tiền vào tài khoản cá nhân như nhiều người lo ngại. Việc xử lý chỉ đặt ra khi có cơ sở chứng minh hành vi kinh doanh, trốn thuế. Ngược lại, những giao dịch dân sự như chuyển tiền mừng cưới, hỗ trợ khó khăn hay tặng cho người thân đều không thuộc diện chịu thuế và không bị kiểm tra thuế.

Theo ông Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế, quy định pháp luật hiện hành chỉ yêu cầu các hộ kinh doanh thuộc diện sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền khi bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ cho người tiêu dùng thì phải lập hóa đơn, kể cả khi người mua không lấy hóa đơn. Trường hợp không lập hóa đơn, các hộ kinh doanh sẽ bị xử lý truy thu, xử phạt và có thể bị xác định là hành vi trốn thuế. Tuy nhiên, điều này hoàn toàn không áp dụng với các cá nhân không kinh doanh, hoặc những giao dịch dân sự thông thường giữa người dân với nhau.

Việc quản lý thuế hiện nay áp dụng phương pháp phân tích dữ liệu kết hợp quản lý theo dòng tiền để phát hiện hành vi cố tình che giấu doanh thu, đặc biệt trong các trường hợp cơ sở kinh doanh yêu cầu khách chuyển khoản nhưng ghi sai nội dung giao dịch, hoặc chỉ nhận tiền mặt. Dù cơ quan thuế không được phép trực tiếp truy cập tài khoản cá nhân, nhưng thông qua dữ liệu trao đổi với ngân hàng, các cơ quan nhà nước và tổ chức liên quan theo quy định pháp luật, ngành thuế hoàn toàn có khả năng xác định doanh thu thật sự để tính đúng, tính đủ nghĩa vụ thuế.

Theo Luật Thuế Thu nhập cá nhân và Thông tư số 111/2013/TT-BTC của Bộ Tài chính, nhiều khoản thu nhập của cá nhân, hộ gia đình và cá nhân kinh doanh được miễn thuế trong một số trường hợp cụ thể.

Cụ thể, thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản giữa các đối tượng thân thích như vợ chồng, cha mẹ với con cái, ông bà với cháu, anh chị em ruột... được miễn thuế. Bất động sản là tài sản chung vợ chồng được phân chia khi ly hôn cũng thuộc diện miễn thuế nếu được xác định là tài sản chung trong thời kỳ hôn nhân và phân chia theo thỏa thuận hoặc phán quyết của tòa án.

Thu nhập từ chuyển nhượng duy nhất một nhà ở hoặc một thửa đất ở (bao gồm nhà hoặc công trình gắn liền) cũng được miễn thuế nếu cá nhân chỉ có một tài sản đó, đã sở hữu từ 183 ngày trở lên tính đến thời điểm chuyển nhượng, và chuyển nhượng toàn bộ tài sản.

Người chuyển nhượng phải tự khai, tự chịu trách nhiệm về việc miễn thuế, và sẽ bị truy thu, xử phạt nếu kê khai không đúng.

Cá nhân cũng được miễn thuế thu nhập từ quyền sử dụng đất được Nhà nước giao không thu tiền, hoặc được giảm tiền sử dụng đất theo quy định pháp luật. Nếu sau đó chuyển nhượng, vẫn phải kê khai và nộp thuế theo hướng dẫn tại Thông tư.

Ngoài ra, thu nhập từ nhận thừa kế, quà tặng là bất động sản giữa người thân như vợ chồng, cha mẹ con, ông bà, cháu nội/ngoại, anh chị em ruột cũng được miễn thuế.

Một số trường hợp khác cũng được miễn thuế gồm: thu nhập từ chuyển đổi đất nông nghiệp để hợp lý hóa sản xuất nhưng không thay đổi mục đích sử dụng; thu nhập từ sản xuất nông, lâm nghiệp, làm muối, nuôi trồng, đánh bắt thủy sản chưa chế biến hoặc chỉ sơ chế.

Các khoản thu nhập từ lãi tiền gửi tại ngân hàng, lãi từ hợp đồng bảo hiểm nhân thọ, lãi trái phiếu Chính phủ; thu nhập từ kiều hối; tiền làm đêm, làm thêm giờ được trả cao hơn quy định; lương hưu; học bổng; các khoản bồi thường (bảo hiểm, tai nạn lao động, bồi thường Nhà nước...); khoản nhận từ quỹ từ thiện, viện trợ nước ngoài vì mục đích nhân đạo, cũng thuộc diện miễn thuế.

Các chuyên gia cho rằng, mọi người dân có thể yên tâm rằng cơ quan thuế không áp dụng chính sách truy thu đại trà hay đánh thuế tất cả các khoản tiền cá nhân nhận được. Quan điểm của ngành thuế là chống thất thu nhưng phải công bằng, minh bạch và đúng người, đúng việc, không để ảnh hưởng tới quyền lợi hợp pháp của người dân. Người nộp thuế nên tìm hiểu kỹ, nắm rõ quy định để không hiểu sai và tránh lan truyền các thông tin không chính xác gây hoang mang dư luận. Trong mọi trường hợp, việc lưu giữ chứng từ, giấy tờ liên quan đến dòng tiền cá nhân là cần thiết để bảo vệ quyền lợi chính đáng khi có yêu cầu giải trình từ cơ quan quản lý thuế.