Khôi phục giống khoai sọ bản địa bằng phương pháp nuôi cấy mô

Hiện nay, sản lượng khoai sọ của tỉnh ta mới chỉ đáp ứng được một phần nhu cầu của địa phương và các vùng lân cận. Những năm qua, huyện Nho Quan đã đưa cây khoai sọ là một trong những cây trồng trong chương trình phát triển kinh tế của huyện, ưu tiên mở rộng nhanh diện tích. Tuy nhiên việc mở rộng diện tích trồng khoai sọ trên địa bàn tỉnh những năm gần đây còn hạn chế. Nguyên nhân là do phương pháp nhân giống hiện nay chủ yếu bằng củ non do các hộ tự lựa chọn sau mỗi vụ thu hoạch với số lượng không nhiều, dẫn đến nguồn giống không đáp ứng đủ nhu cầu của sản xuất.

Thạc sỹ Trịnh Thị Thanh Hương, Phó Giám đốc Trung tâm Thực nghiệm sinh học nông nghiệp công nghệ cao (Viện Di truyền nông nghiệp) cho biết: Để khắc phục những khó khăn về giống thì phương pháp nuôi cấy mô không chỉ nhân nhanh giống, tạo ra một số lượng lớn cây giống mà còn có thể phục tráng và làm sạch bệnh giống khoai sọ bị thoái hóa hoặc nhiễm bệnh. Bằng công nghệ nhân giống nuôi cấy mô tiên tiến, các mầm ngủ ở củ mẹ được tách lấy điểm sinh trưởng, thông qua các công đoạn làm sạch bệnh và nuôi cấy mô trong môi trường để tạo rễ, tạo chồi và nuôi cấy trong vườn ươm cách ly để tạo ra những giống hoàn toàn sạch bệnh, thuần chủng, có chất lượng cao, đồng thời giữ nguyên tính di truyền của giống từ cây mẹ để cung cấp cho nhân dân sản xuất.

Trong khuôn khổ của đề tài, hai đơn vị thực hiện đã chọn HTX nông nghiệp Yên Quang, huyện Nho Quan để xây dựng mô hình thí điểm trồng khoai sọ bản địa bằng phương pháp nuôi cấy mô. Sau khi nhân thành công giống khoai sọ, cán bộ kỹ thuật đã hướng dẫn các hộ nông dân các biện pháp, quy trình trồng cây khoai sọ bản địa có nguồn gốc nuôi cấy môở vụ đông năm 2012.

Ông Hoàng Trọng Lễ, Giám đốc Trung tâm ứng dụng Khoa học công nghệ và Đo lường thử nghiệm cho biết: Đến nay, có thể khẳng định, đề tài khoa học về phục tráng giống khoai sọ đã được thực hiện thành công. Qua kết quả theo dõi cho thấy, so với giống truyền thống, khoai sọ nuôi cấy mô có tốc độ tăng trưởng nhanh hơn, cho năng suất cao, ổn định, tỷ lệ nhiễm sâu bệnh hại thấp và phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng tại địa phương. Về mặt hiệu quả kinh tế, việc trồng cây khoai sọ bằng nuôi cấy mô có chi phí cao hơn trồng từ củ bi thông thường, nhưng cây nuôi cấy mô có ưu điểm là sạch bệnh nên chi phí thuốc trừ sâu bệnh giảm, hạn chế tác động xấu đến môi trường.

Ngoài ra, phương pháp nuôi cấy mô cho năng suất củ con để làm giống cao hơn, đây chính là ưu điểm vượt trội của nuôi cấy mô góp phần mở rộng, tăng nhanh diện tích sản xuất khoai sọ ở Nho Quan và chủ động nguồn giống trên địa bàn tỉnh. Nếu áp dụng đúng quy trình kỹ thuật canh tác và cây giống là cây nuôi cấy mô, người trồng khoai sọ có thể đạt lợi nhuận trên 133 triệu đồng/ha, cao hơn 25 triệu đồng/ha so với khoai sọ củ bi thông thuờng. Như vậy, trồng cây khoai sọ bằng phương pháp nuôi cấy mô thực sự đem lại hiệu quả kinh tế cho người dân. Việc mở rộng mô hình trồng khoai sọ bằng công nghệ nuôi cấy mô rất khả thi bởi không chỉ góp phần để phát triển thành vùng hàng hóa mà còn mang lại lợi ích kinh tế cho người nông dân.

Theo ông Quách Đình Liệp, Chủ nhiệm HTX nông nghiệp Yên Quang (đơn vị thụ hưởng đề tài nghiên cứu khoa học) cho biết: Trước đây, bà con xã viên luôn mong muốn được ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật để mở rộng diện tích trồng cây khoai sọ. Khi được chọn làm mô hình điểm trồng khoai sọ bằng phương pháp nuôi cấy mô, bà con xã viên rất vui mừng. Từ khi áp dụng phương pháp này, cây trồng sạch bệnh, giảm được chi phí thuốc trừ sâu, phân bón trong quá trình canh tác, số củ khoai đạt chất lượng tốt để làm giống cao hơn so với áp dụng cách trồng khoai thông thường. Trong thời gian tới, HTX sẽ quy hoạch thành vùng sản xuất khoai sọ tập trung để thuận lợi cho việc chăm sóc, ứng dụng kỹ thuật nuôi cấy mô tiên tiến, nâng cao hiệu quả kinh tế cho bà con nông dân.

Như vậy, việc thực hiện thành công đề tài "ứng dụng công nghệ nuôi cấy mô để nhân nhanh giống khoai sọ bản địa, nhằm cung cấp nguồn giống sản xuất thương mại tại Ninh Bình" có ý nghĩa thiết thực trong việc bảo tồn được nguồn gen bản địa quý hiếm của địa phương, đồng thời chủ động cung cấp nguồn giống tốt cho bà nông dân để mở rộng diện tích khoai sọ bản địa theo hướng sản xuất hàng hóa chất lượng cao.

Bài, ảnh: Hồng Giang