Hộ kinh doanh đóng cửa hàng loạt: Do hóa đơn điện tử hay từ hàng hóa không rõ xuất xứ?

Một số ý kiến cho rằng nguyên nhân xuất phát từ lo ngại nghĩa vụ về hóa đơn điện tử theo Nghị định 70/2025/NĐ-CP sửa đổi Nghị định 123/2020/NĐ-CP ngày 19/10/2020 quy định về hóa đơn, chứng từ.
 
Tuy nhiên, khảo sát thực tế cho thấy có nhiều nguyên nhân khác như tâm lý e ngại bị kiểm tra vì buôn bán hàng không rõ nguồn gốc, hàng giả, hàng kém chất lượng, cùng với sự hiểu sai hoặc chưa đầy đủ về chính sách thuế và đối tượng áp dụng hóa đơn điện tử.
 
Theo quy định tại Nghị định 70, chỉ những hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán và có doanh thu hàng năm từ 1 tỷ đồng trở lên, hoạt động trong các lĩnh vực bán lẻ, nhà hàng, ăn uống, khách sạn, siêu thị, vận tải hành khách, giải trí…, có bán hàng hóa, dịch vụ trực tiếp đến người tiêu dùng mới bắt buộc triển khai hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền và chuyển dữ liệu tới cơ quan thuế.
 
Theo cơ sở dữ liệu quản lý thuế, hiện cả nước có 37.576 hộ kinh doanh thuộc diện bắt buộc triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền, tương đương khoảng 1% trong tổng số hơn 3,6 triệu hộ kinh doanh. Tuy nhiên, thực tế cho thấy rất nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ, thậm chí không thuộc diện điều chỉnh đã chọn cách tạm ngừng kinh doanh do lo ngại hoặc hiểu nhầm rằng tất cả đều phải triển khai công nghệ máy tính tiền, đồng nghĩa với việc phải thay đổi quy trình, tăng chi phí đầu tư và chịu sự giám sát chặt chẽ.
 
Tại TP. Hồ Chí Minh, theo số liệu của Chi cục Thuế khu vực 2, trong tháng 5/2025, thời điểm các cơ quan chức năng tăng cường chuẩn bị triển khai Nghị định 70 có 3.763 hộ kinh doanh ngừng hoạt động hoặc đóng cửa. Tuy nhiên, chỉ có 440 hộ trong số này (chiếm 3,18%) thuộc diện có doanh thu trên 1 tỷ đồng và bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền, tương ứng số thuế là 1,4 tỷ đồng. Điều này cho thấy phần lớn các hộ nghỉ kinh doanh không nằm trong nhóm bắt buộc phải áp dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền theo quy định.
 
Chi cục Thuế khu vực 2 TP. Hồ Chí Minh cho biết, đến nay đã có 15.764 hộ kinh doanh triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền theo Nghị định 70, chiếm 6,7% trong tổng số 232.798 hộ kinh doanh tại địa bàn. Trong số đó, có 11.865 hộ kinh doanh theo phương pháp khoán và 3.899 hộ kê khai. Mặc dù chiếm tới 42,6% số hộ thuộc diện triển khai trên toàn quốc, tỷ lệ này vẫn chỉ chiếm khoảng 0,4% tổng số hộ kinh doanh cả nước. Điều này khẳng định quy định về hóa đơn điện tử chỉ áp dụng cho nhóm hộ có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên và trong một số lĩnh vực cụ thể, song tâm lý hoang mang lại lan rộng do thông tin chưa đầy đủ hoặc sai lệch.
 
Một cán bộ thuộc Chi cục thuế khu vực 2 cho biết, quy định về hoá đơn điện tử từ máy tính tiền có kết nối chuyển dữ liệu cho cơ quan thuế không làm thay đổi chính sách thuế đang áp dụng cho hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh mà chỉ thay đổi căn cứ xác định doanh thu làm cơ sở cho cơ quan thuế xác định mức thuế khoán của các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có mức doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên cho sát với doanh thu thực tế phát sinh của các hộ này. Quy định này không làm ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có ngưỡng doanh thu dưới 01 tỷ đồng/năm.

Theo các chuyên gia, việc hộ kinh doanh ngừng hoạt động không phải là hiện tượng mới, mà vẫn diễn ra theo chu kỳ vận động của thị trường. Trong bối cảnh hiện nay, nguyên nhân còn đến từ tình hình kinh tế thế giới và trong nước gặp nhiều khó khăn, sức mua suy giảm, người tiêu dùng chuyển dần từ hình thức mua sắm truyền thống sang các nền tảng thương mại điện tử…
 
Đáng chú ý, việc nhiều hộ kinh doanh đồng loạt nghỉ bán trùng với thời điểm các lực lượng chức năng đồng loạt ra quân kiểm tra, xử lý cao điểm các vi phạm về buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Chỉ trong vòng hơn một tháng, các lực lượng đã phát hiện nhiều vụ việc liên quan đến thực phẩm chức năng giả, mỹ phẩm kém chất lượng, thuốc không có giấy phép lưu hành, sữa pha hóa chất... 
 
Tại nhiều chợ lớn và trung tâm thương mại ở TP. Hồ Chí Minh, lực lượng quản lý thị trường phối hợp cùng công an, hải quan và cơ quan y tế tiến hành kiểm tra đồng loạt, không có “vùng cấm”. Nằm trong Kế hoạch triển khai Công điện số 65/CĐ-TTg và Chỉ thị số13/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về mở đợt cao điểm đấu tranh, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trên cả nước, qua giám sát hoạt động kinh doanh tại Trung tâm thương mại Saigon Square, Tổ công tác Phòng Nghiệp vụ Quản lý thị trường thuộc Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) tiếp tục phát hiện và xử phạt 2 hộ kinh doanh túi, ví, sản phẩm thời trang giả mạo nhãn hiệu nổi tiếng.
 
Trước đó, ngày 29/5 vừa qua, 6 tổ công tác của Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước đã triển khai kiểm tra hàng loạt các gian hàng tại Trung tâm Thương mại Saigon Square. Bất chấp nỗ lực đóng sập cửa gian hàng nhằm né tránh, hàng nghìn sản phẩm giả mạo các nhãn hiệu nổi tiếng thế giới như đồng hồ, túi xách, ví và kính mắt vẫn bị lực lượng chức năng phát hiện và thu giữ.

Trong suốt 2 tuần qua, các Tổ công tác của Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước thường xuyên túc trực, giám sát hoạt động kinh doanh tại các kiot tại Saigon Square (TP. Hồ Chí Minh). Trước động thái này, nhiều gian hàng chọn cách đóng cửa, thậm chí đóng gói, vận chuyển hàng hóa ra khỏi địa điểm kinh doanh để né tránh sự kiểm tra.
 
Theo chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu, thực tế tại hai đầu tàu kinh tế lớn cho thấy việc các hộ kinh doanh nhỏ tạm nghỉ phần lớn không đến từ chính sách thuế mà do tâm lý lo ngại, hiểu nhầm và áp lực thị trường. “Nếu được tuyên truyền và hướng dẫn cụ thể, phần lớn các hộ sẽ tiếp tục hoạt động bình thường, không bị ảnh hưởng bởi các chính sách mới,” ông nhận định.
 
Trước tình hình này, Bộ trưởng Bộ Tài chính đã có Thư ngỏ gửi Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam, Hiệp hội Kế toán và Kiểm toán Việt Nam, các đại lý thuế, công ty cung cấp dịch vụ kế toán, tư vấn thuế và công nghệ. Thư đề nghị các tổ chức này tích cực hỗ trợ người nộp thuế, đặc biệt là hộ kinh doanh cá thể, để đảm bảo việc triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền đúng quy định, không gây hoang mang hay hiểu lầm.
 
Cùng với đó, Cục Thuế cũng đã có thư gửi đến các hộ kinh doanh nhằm khẳng định rõ chủ trương không tăng thuế, không gây khó khăn cho người dân, mà nhằm tăng cường minh bạch và chống thất thu ngân sách. Việc triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền là một giải pháp cần thiết để tạo sân chơi công bằng, minh bạch giữa các mô hình kinh doanh, đồng thời ngăn chặn hiệu quả tình trạng trốn thuế, gian lận thương mại.
 
Chính phủ cũng đã ban hành Công điện số 88/CĐ-TTg ngày 12/6/2025 yêu cầu các bộ, ngành và địa phương tăng cường quản lý, đẩy mạnh triển khai hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền trong các hoạt động bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ trực tiếp tới người tiêu dùng. Đây là bước đi quan trọng trong tiến trình hiện đại hóa hệ thống thuế, kiểm soát doanh thu thực chất, và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng thông qua minh bạch hóa các giao dịch.
 
Các chuyên gia kinh tế nhận định, trong bối cảnh kinh tế còn nhiều biến động, người tiêu dùng ngày càng cẩn trọng hơn và xu hướng mua sắm trực tuyến gia tăng mạnh, các hộ kinh doanh truyền thống buộc phải thay đổi tư duy và phương thức vận hành. Việc áp dụng công nghệ, sử dụng hóa đơn điện tử không chỉ là yêu cầu pháp lý mà còn là công cụ giúp hộ kinh doanh bắt kịp môi trường kinh doanh hiện đại, minh bạch, hiệu quả và bền vững hơn.