Trong đó, Tỉnh ủy, Ban Thường vụ Tỉnh ủy đặc biệt quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo củng cố và nâng cao chất lượng hệ thống chính trị cơ sở ở vùng dân tộc và miền núi, tập trung vào việc nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng, đổi mới nội dung, phương thức, nâng cao hiệu quả hoạt động của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị-xã hội gắn với thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI, XII) và Chỉ thị số 03, 05 của Bộ Chính trị (khóa XI, XII) về tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh... Chỉ đạo phân công cấp ủy viên các cấp định kỳ về dự sinh hoạt chi bộ tại khu dân cư, trong đó có chi bộ khu dân cư vùng dân tộc thiểu số để nắm tình hình, tâm tư, nguyện vọng của đồng bào, kịp thời tháo gỡ khó khăn ở cơ sở; quan tâm việc đổi mới nội dung sinh hoạt chi bộ, công tác phát triển đảng viên là người dân tộc thiểu số. Đến nay, toàn tỉnh có 1.106 đảng viên là người dân tộc thiểu số, trong đó có 785 đảng viên đang sinh hoạt tại 126 chi bộ thôn, bản tại 9 xã có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống tập trung.
Công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí, sử dụng cán bộ người dân tộc thiểu số thường xuyên được coi trọng. Nhiệm kỳ 2016-2021, có 129 đại biểu HĐND các cấp là người dân tộc thiểu số. Đã cử 150 người đi đào tạo chuyên môn, bồi dưỡng nghiệp vụ, 40 người học lý luận chính trị, 70 học sinh đi học các trường từ trung cấp đến đại học; bố trí 6 công chức diện cử tuyển công tác tại các xã, thực hiện phân công cán bộ mới tuyển dụng tăng cường cho các xã vùng dân tộc thiểu số...
Bám sát sự chỉ đạo của Chính phủ và các bộ, ngành Trung ương, căn cứ tình hình thực tế của địa phương, Tỉnh ủy, UBND tỉnh đã xây dựng và ban hành các kế hoạch, chương trình, đề án khai thác có hiệu quả các tiềm năng, thế mạnh của từng địa phương. Do đó, kinh tế-xã hội vùng dân tộc thiểu số tiếp tục có bước phát triển tích cực theo hướng sản xuất hàng hóa, sản xuất lâm nghiệp phát triển toàn diện. Đáng ghi nhận là đã thu hút đầu tư xây dựng một số nhà máy nhằm giải quyết việc làm, tiêu thụ nông sản ngay tại địa phương cho đồng bào dân tộc, góp phần tăng trưởng cho cả vùng như: Nhà máy gạch tại các xã Quỳnh Lưu, Gia Tường; nhà máy chế biến tinh bột sắn, nhà máy gỗ ván ép xã Sơn Lai; hình thành cụm công nghiệp-tiểu thủ công nghiệp Phú Sơn, làng nghề ở các xã Gia Thủy, Văn Phú, Phú Lộc, Sơn Hà, cụm công nghiệp xã Văn Phong thuộc huyện Nho Quan... ở một số nơi đã phát huy thế mạnh của địa phương, tập trung đầu tư phát triển du lịch-thương mại-dịch vụ với nhiều sản phẩm đa dạng như: du lịch sinh thái nghỉ dưỡng, du lịch sinh thái kết hợp chữa bệnh bằng nước khoáng thiên nhiên, du lịch trải nghiệm văn hóa dân tộc...
Kết cấu hạ tầng điện, đường, trường, trạm đã được quan tâm đầu tư, tạo điều kiện thuận lợi cho việc giao thương kinh tế, phát triển sản xuất, cơ bản đảm bảo nhu cầu dân sinh. Đến nay, 100% xã có đường giao thông cho xe cơ giới từ trung tâm đến các thôn, bản; 70% số xã, 75% số thôn có đường giao thông đạt chuẩn. Dịch vụ tài chính, ngân hàng được phát triển đến 100% các xã; đã phủ sóng điện thoại di động đến tất cả các xã; 100% số hộ dân được sử dụng điện lưới quốc gia; 70% số hộ được dùng nước sạch, 90% số hộ được dùng nước hợp vệ sinh. Thu nhập bình quân đầu người năm 2018 tăng gấp 4 lần so với năm 2003, số hộ nghèo giảm mạnh, tuổi thọ bình quân tăng từ 68 tuổi (năm 2003) lên 74 tuổi (năm 2018). Đến nay, 100% xã phê duyệt quy hoạch chung và đề án xây dựng nông thôn mới; có 3/9 xã có đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống tập trung đã về đích nông thôn mới.
Các chính sách ưu đãi về giáo dục, y tế đối với người dân tộc thiểu số được triển khai đồng bộ. Cơ sở vật chất, trang thiết bị trường học từng bước được đầu tư, nâng cấp, cơ bản đáp ứng nhu cầu dạy và học. Gần 100% phòng học được kiên cố hóa, 100% trẻ em trong độ tuổi ở cả 3 cấp học được đến trường, hoàn thành phổ cập giáo dục tiểu học đúng độ tuổi; các xã Thạch Bình, Kỳ Phú, Phú Long (huyện Nho Quan), xã Yên Sơn (thành phố Tam Điệp) đạt chuẩn quốc gia ở cả 3 cấp học; có 1 trường phổ thông trung học dân tộc nội trú đạt chuẩn. Đến nay, 100% giáo viên trung học cơ sở, 90% giáo viên tiểu học đạt chuẩn, tỉ lệ học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở đạt 97,7%, tốt nghiệp trung học phổ thông đạt 99%. Bệnh viện đa khoa tuyến huyện được đầu tư nâng cấp; 80% xã có trạm y tế đạt chuẩn quốc gia, 100% trạm y tế có bác sĩ, 100% thôn, bản có nhân viên y tế; đã cấp 21.390 thẻ bảo hiểm y tế cho đồng bào dân tộc thiểu số. Hoạt động truyền thông dân số và kế hoạch hóa gia đình, phòng chống dịch bệnh, vệ sinh an toàn thực phẩm được duy trì thường xuyên, không có dịch bệnh lớn xảy ra tại các xã vùng dân tộc thiểu số.
Tỉnh cũng đặc biệt quan tâm chỉ đạo thực hiện xây dựng các thiết chế văn hóa, tập trung vào việc nghiên cứu, sưu tầm, bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống độc đáo của các dân tộc như: phục dựng các lễ hội; sưu tầm, lưu giữ bài hát của đồng bào dân tộc Mường, bảo tồn làng Mường truyền thống; lưu giữ cồng chiêng, nhà sàn, các trang phục dân tộc truyền thống; duy trì hoạt động của các đội văn nghệ thôn, bản; tham gia hội diễn văn nghệ dân tộc của khu vực; tạo môi trường diễn xướng, bảo tồn văn hóa các dân tộc nói chung, văn hóa các dân tộc thiểu số nói riêng.
Có thể khẳng định, kết quả của việc tích cực đưa nghị quyết của Đảng về công tác dân tộc vào cuộc sống đã làm cho đồng bào dân tộc thiểu số ngày càng tin tưởng hơn vào sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy Đảng, chính quyền, góp phần quan trọng xây dựng khối đoàn kết toàn dân tộc, phát triển kinh tế - xã hội và xây dựng hệ thống chính trị trên địa bàn tỉnh.
Vân Giang