Gia Sơn là vùng đất giàu truyền thống đấu tranh cách mạng. Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, Gia Sơn là nơi hoạt động của công binh xưởng thuộc Liên khu 3; là nơi đóng quân của các đơn vị công binh, pháo binh, đoàn an dưỡng, đơn vị huấn luyện... Trong những năm kháng chiến chống Mỹ, giao thông đường thủy được sử dụng để vận chuyển hàng hóa, quân, lương. Hiện nay, trên địa bàn xã có 2 khu di tích lịch sử cấp tỉnh đó là: đình Mai - nơi đặt xưởng in tài liệu của Quân khu 3, di tích là trụ sở chi bộ đầu tiên của xã Gia Sơn; chùa Mơ - nơi hội họp của chi bộ Đảng, của quân đội trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ. Ghi nhận những chiến công và thành tích của Đảng bộ, chính quyền, nhân dân địa phương, năm 2018, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành quyết định công nhận Gia Sơn là xã An toàn khu của Trung ương trong kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ.
Đồng chí Đào Duy Phước, Bí thư Đảng ủy xã Gia Sơn cho biết: Tự hào về truyền thống đấu tranh cách mạng của cha anh, các thế hệ cán bộ, đảng viên và nhân dân Gia Sơn luôn nỗ lực phấn đấu để viết tiếp những trang sử vẻ vang của quê hương. Theo đó, Đảng ủy xã đã tập trung đổi mới phương thức lãnh đạo, tổ chức xây dựng và thực hiện nghiêm quy chế làm việc đảm bảo dân chủ, phát huy trí tuệ của tập thể và sự sáng tạo, trách nhiệm của cá nhân. Hàng tuần, hàng tháng, hàng quý, Đảng ủy xã đều tổ chức giao ban với các ngành, đoàn thể, bí thư chi bộ nhằm rút ra những hạn chế cần chấn chỉnh; biểu dương những tổ chức, cá nhân làm tốt, qua đó góp phần giữ vững kỷ cương, thống nhất trong Đảng.
Công tác cán bộ được Đảng ủy xã quan tâm chỉ đạo chặt chẽ từ việc quy hoạch cho đến việc bổ nhiệm, luân chuyển, bố trí, sử dụng đều được thực hiện công khai, dân chủ, giữ mối đoàn kết, thống nhất. Đồng thời thực hiện tốt việc bố trí, sắp xếp đội ngũ cán bộ hoạt động không chuyên trách ở xã, thôn, đảm bảo tinh gọn, hiệu quả. Công tác dân vận của Đảng được tăng cường, hoạt động của MTTQ và các tổ chức đoàn thể tiếp tục đổi mới theo hướng gần dân, sát dân và bảo vệ quyền lợi của dân. Các cán bộ, đảng viên được phân công phụ trách từng hộ gia đình, thôn, xóm để làm cầu nối triển khai chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến quần chúng nhân dân. Từ đó mỗi cán bộ, đảng viên phát huy được vai trò tiền phong gương mẫu của mình, tăng thêm sự đoàn kết nhất trí trong Đảng và sự đồng thuận trong xã hội. Việc đánh giá, xếp loại tổ chức đảng và đảng viên ngày càng chặt chẽ, thực chất đảm bảo đúng hướng dẫn của cấp trên. Hằng năm, các chi bộ đều được xếp loại hoàn thành tốt và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, không có chi bộ yếu kém. Đảng bộ xã Gia Sơn nhiều năm liền được Huyện ủy Nho Quan công nhận là hoàn thành và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ.
Cũng theo đồng chí Bí thư Đảng ủy xã: Gia Sơn là xã miền núi, trước đây, cuộc sống của nhân dân gặp nhiều khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo cao. Trước thực trạng đó, Đảng bộ xã đã quyết tâm phải nhanh chóng giúp dân vượt qua đói nghèo, nâng cao thu nhập bằng những phương thức làm ăn mới. Trong đó tập trung quy hoạch sản xuất theo lợi thế từng vùng, đáp ứng yêu cầu chuyển đổi cơ cấu cây trồng, con nuôi, phát triển nông nghiệp theo hướng chuyên canh, sản xuất hàng hóa; khuyến khích dồn điền, đổi thửa theo nhóm hộ, hình thành các mô hình sản xuất lớn, khắc phục tình trạng sản xuất nhỏ lẻ, manh mún; nhân rộng mô hình kinh tế vườn đồi, trang trại tổng hợp, mô hình lúa+cá ở những chân ruộng trũng. Tích cực tuyên truyền, phổ biến kiến thức khoa học cho nông dân. Nông dân xã Gia Sơn đã có những đổi mới căn bản về nhận thức, hăng hái tiếp thu khoa học kỹ thuật, dám nghĩ, dám làm, dám thử nghiệm những tiến bộ mới… Nhờ vậy, sản xuất nông, lâm nghiệp trên địa bàn xã đã có những bước chuyển tích cực. Năm 2020, bình quân giá trị thu nhập trên 1ha canh tác của xã đạt 67 triệu đồng/năm, tăng 19 triệu đồng so với năm 2015. Trong những năm gần đây, nông dân Gia Sơn đã tận dụng diện tích vùng trũng để phát triển mô hình lúa+cá (tổng diện tích 120ha), đem lại thu nhập cao hơn nhiều so với chỉ cấy 1 vụ lúa. Công tác quản lý, bảo vệ rừng, phát triển kinh tế vườn đồi được chú trọng. Xã đã hỗ trợ và động viên nhân dân cải tạo vườn đồi, trồng các loại cây ăn quả cho hiệu quả như bưởi Diễn, mít Thái…, qua đó giúp nông dân phát huy được lợi thế vườn đồi.
Với phương châm tăng tỷ trọng sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ, trong nhiều năm qua, xã Gia Sơn quan tâm tạo điều kiện để các hộ dân tham gia phát triển ngành nghề, tạo việc làm, tăng thêm thu nhập. Đồng thời tạo điều kiện thuận lợi để thu hút các doanh nghiệp đầu tư vào địa bàn. Hiện trên địa bàn xã có trên 150 hộ sản xuất, kinh doanh dịch vụ; 6 doanh nghiệp, trong đó có 1 doanh nghiệp may và 1 nhà máy sản xuất gạch, thu hút và tạo việc làm thường xuyên cho gần 700 lao động, góp phần tạo sự chuyển dịch lao động từ nông nghiệp sang sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp. Cơ cấu kinh tế đã có bước chuyển tích cực, năm 2020, tỷ trọng công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, xây dựng trên địa bàn xã chiếm 38,65%, tăng 11,65% so với năm 2015; thương mại, dịch vụ chiếm 32,05% (tăng 11,05%).
Song song với phát triển kinh tế, tranh thủ sự quan tâm ủng hộ của các ngành, các cấp, xã đã huy động nhân dân đóng góp tiền của, ngày công tiếp tục củng cố và nâng cấp các công trình đầu tư hạ tầng. Hiện nay, 85% tuyến đường thôn, xóm đã được đổ bê tông; nhà văn hóa các thôn, xóm được nâng cấp, xây mới. Trường THCS, trường Mầm non tiếp tục củng cố và duy trì trường chuẩn Quốc gia, Trường Tiểu học duy trì trường chuẩn Quốc gia mức độ I. Năm 2017, xã Gia Sơn được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới (về trước so với kế hoạch 3 năm). Sau khi đạt chuẩn nông thôn mới, Gia Sơn tiếp tục tập trung các giải pháp đồng bộ nhằm duy trì, củng cố và nâng cao các tiêu chí nông thôn mới, xây dựng khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu, phấn đấu sớm đạt xã nông thôn mới nâng cao và xã nông thôn mới kiểu mẫu. Đời sống nhân dân ngày càng được cải thiện và nâng cao. Năm 2020, tỷ lệ hộ nghèo của xã chỉ còn 3,41%, giảm 7,09% so với năm 2015. Nhiều gia đình đã mua sắm được phương tiện đi lại, tiện nghi sinh hoạt hiện đại.... Sức sống mới đã và đang hình thành trên vùng đất An toàn khu Gia Sơn.
Mai Lan