Để đảm bảo hiệu quả triển khai đại tràgiáo dục STEM cấp tiểu học từ năm học 2023-2024

Giáo dục STEM là phương thức giáo dục tạo cơ hội cho học sinh rèn luyện kỹ năng huy động tổng hợp kiến thức thuộc các lĩnh vực Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học để phát triển các phẩm chất, năng lực bản thân và biết cách ứng dụng để giải quyết các vấn đề trong thực tiễn. Năm học 2022-2023, Nam Định là 1 trong 7 tỉnh, thành phố trên toàn quốc được chọn triển khai thí điểm giáo dục STEM ở cấp tiểu học. Từ kết quả triển khai thí điểm trong năm học 2022-2023, Sở Giáo dục và Đào tạo (GD và ĐT) sẽ triển khai đại trà ở cấp tiểu học trong năm học 2023-2024.

Hiệu quả ở các mô hình thí điểm

Toàn tỉnh có 227 trường tiểu học với 4.839 lớp, trên 170.600 học sinh. Năm học 2022-2023, Sở GD và ĐT đã chọn 10 trường tiểu học của 5 huyện, thành phố tham gia gồm: Kim Đồng, Trần Nhân Tông (thành phố Nam Định); Nam Dương, Nam Tiến (Nam Trực); Yên Bình, Yên Tiến (Ý Yên); Trực Cường, Liêm Hải (Trực Ninh); Giao Lạc, Hồng Thuận (Giao Thủy) với 53 lớp, 1.895 học sinh khối 1; 55 lớp, 2.029 học sinh khối 2 và 56 lớp, 2.073 học sinh khối 3 tham gia. 

Thầy Vũ Xuân Bình, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Nam Dương (Nam Trực) - 1 trong 10 trường làm điểm, chia sẻ: Triển khai mô hình, trường đã tổ chức tuyên truyền rộng rãi để giáo viên, học sinh, phụ huynh hiểu đúng vị trí, vai trò, ý nghĩa của giáo dục STEM; tổ chức tập huấn, dự giờ, thăm lớp cho giáo viên để tuyên truyền về môn học tích hợp này, chia sẻ những kinh nghiệm sáng tạo của đồng nghiệp trong trường và trường bạn góp phần truyền lửa và lan tỏa tinh thần tích cực say mê khám phá cho học sinh. Trường đã thành lập các Ban giáo dục STEM, Câu lạc bộ (CLB) STEM của lớp, của trường để tham mưu cho Ban giám hiệu triển khai và thu hút học sinh tham gia; tuyên truyền, thông báo rộng rãi trong nhân dân và cha mẹ học sinh về kế hoạch, nội dung thực hiện, từ đó thống nhất về thời gian và tranh thủ huy động sự ủng hộ một phần kinh phí thực hiện...

Thực hiện kế hoạch thí điểm giáo dục STEM, 10 trường tiểu học đã làm tốt công tác truyền thông định hướng, nâng cao nhận thức của lãnh đạo địa phương, cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và cha mẹ học sinh về vị trí, vai trò và ý nghĩa của giáo dục STEM trong thực hiện Chương trình Giáo dục phổ thông (GDPT) năm 2018. 100% cán bộ quản lý, giáo viên của 10 trường thí điểm đã được tập huấn, bồi dưỡng các nội dung: Hệ thống văn bản chỉ đạo về triển khai thí điểm giáo dục STEM trong thực hiện Chương trình GDPT 2018; Tổng quan về giáo dục STEM và giáo dục STEM trong Chương trình GDPT 2018 đối với cấp tiểu học; Xây dựng chủ đề STEM; Xây dựng, thiết kế và tổ chức thực hiện bài học STEM; Xây dựng và tổ chức hoạt động trải nghiệm STEM. Các nhà trường đã tích cực, chủ động huy động tài chính từ nhiều nguồn để đầu tư tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị đáp ứng yêu cầu tiêu chuẩn giáo dục STEM: sắp xếp lại nhà đa năng, bố trí riêng phòng Khoa học - Công nghệ; mua sắm các thiết bị phục vụ việc dạy và học. Trường Tiểu học Nam Tiến (Nam Trực) mua bổ sung thiết bị công nghệ như máy tính xách tay, robot,... để triển khai hoạt động CLB robot. 

10 trường tiểu học tham gia thí điểm đã xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện, nhiều trường triển khai cả ở khối 4, khối 5. Giáo viên tích cực, chủ động nghiên cứu chương trình, tài liệu tập huấn của Bộ GD và ĐT và các tài liệu liên quan để lựa chọn chủ đề STEM ở cả 5 khối lớp để xây dựng và triển khai các bài học, các hoạt động trải nghiệm. Đã có 265 bài dạy STEM được triển khai; điển hình là các trường tiểu học: Nam Tiến (Nam Trực) 78 bài dạy, Nam Dương (Nam Trực) 50 bài dạy, Kim Đồng (thành phố Nam Định) 45 bài dạy; 71 chủ đề STEM đã thực hiện (kế hoạch của Sở là 30). Số sản phẩm STEM học sinh đã làm được là 2.361 sản phẩm… 

Theo đồng chí Nguyễn Văn Thông, Trưởng Phòng Giáo dục Tiểu học (Sở GD và ĐT): Qua thời gian triển khai thí điểm, đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên các trường tham gia thí điểm giáo dục STEM đã được tiếp cận với phương pháp dạy học mới. Học sinh được thực hành ngay sau mỗi bài học, giúp hình thành các kỹ năng, phát triển phẩm chất, năng lực của các em theo yêu cầu mục tiêu của Chương trình GDPT 2018. Các nhà trường đã chú trọng, sáng tạo tổ chức các chuyên đề, ngày hội STEM với nhiều hoạt động trải nghiệm thú vị cho học sinh. Việc triển khai giáo dục STEM trong các nhà trường đã và đang thúc đẩy khả năng, tư duy sáng tạo của học sinh, đem đến cho các em môi trường, phương thức giáo dục tiên tiến, để các em có thể tự khám phá và phát triển năng lực bản thân một cách toàn diện. Do vậy, việc tăng cường áp dụng mô hình giáo dục STEM là điều cần thiết trong các nhà trường hiện nay. 

Trên cơ sở kết quả đạt được, Sở GD và ĐT đã tổ chức đánh giá, rút kinh nghiệm công tác quản lý, chỉ đạo và quá trình triển khai thí điểm; tuyên truyền, lan tỏa những việc đã làm được tới các trường tiểu học; đồng thời rút ra một số bài học kinh nghiệm cho triển khai đại trà trong năm học 2023-2024.

Hướng đi nào để phát huy hiệu quả?

Thực hiện chỉ đạo của Bộ GD và ĐT, năm học 2023-2024, Sở GD và ĐT sẽ triển khai đại trà giáo dục STEM tại tất cả các trường tiểu học trên toàn tỉnh. Ngành GD và ĐT có nhiều thuận lợi: Đội ngũ giáo viên đã tham gia thí điểm hầu hết là giáo viên trẻ, năng động, sáng tạo, được tập huấn đầy đủ, bài bản; quán triệt và nhận thức rõ vai trò của giáo dục STEM trong việc triển khai Chương trình GDPT 2018. Mỗi giáo viên tiểu học thường dạy nhiều môn nên rất chủ động, linh hoạt trong việc vận dụng kiến thức liên môn của bài học STEM. Hầu hết học sinh hào hứng tham gia các giờ học STEM, bởi sự sinh động gần gũi của bài giảng, không nặng nề về lý thuyết, không rập khuôn và giải quyết được nhiều vấn đề thực tiễn. Các em cũng rất thích thú với các sản phẩm do chính mình và các bạn cùng làm ra, từ đó giúp hình thành và phát triển năng lực, tư duy độc lập cho bản thân. Một số nhà trường đã tiếp cận và triển khai dạy học STEM từ những năm học trước; nhiều cán bộ quản lý, giáo viên đã có hiểu biết về giáo dục STEM từ việc triển khai ở cấp trung học; một số trường có cơ vật chất tốt, có nhà đa năng, thư viện ngoài trời và phòng Khoa học - Công nghệ với đầy đủ trang thiết bị để triển khai hoạt động trải nghiệm STEM và tổ chức hoạt động của CLB robot...

Tuy nhiên, để phát huy hơn nữa hiệu quả giáo dục STEM trong năm học tới, theo các nhà trường, cần khắc phục một số khó khăn. Theo đó, trước hết là khó khăn về tài liệu giáo dục STEM bằng việc khuyến khích giáo viên nghiên cứu, tìm ý tưởng xây dựng các chủ đề, các kế hoạch bài học và hoạt động trải nghiệm. Khắc phục khó khăn về cơ sở vật chất, trang thiết bị, kinh phí, nhất là cho các hoạt động trải nghiệm STEM và nghiên cứu khoa học. Một khó khăn nữa cần khắc phục là một số lớp học có số lượng học sinh vượt quá quy định, không gian lớp học hạn chế, gây khó khăn khi thực hành và trưng bày sản phẩm STEM, đòi hỏi giáo viên phải nghiên cứu sắp xếp học sinh hợp lý. Mặt khác, một số học sinh còn nhiều bỡ ngỡ với phương thức dạy học mới, năng lực tư duy độc lập hạn chế, chưa chủ động phát hiện vấn đề, thao tác thực hành còn chậm, khả năng làm việc theo nhóm chưa tốt.

Đồng chí Nguyễn Xuân Hồng, Phó Giám đốc Sở GD và ĐT cho biết: Để thực hiện kế hoạch triển khai đại trà giáo dục STEM trong năm học 2023-2024, trong tháng 6 và tháng 7, Sở đã xây dựng bộ tài liệu và tổ chức tập huấn cho cán bộ quản lý, giáo viên cốt cán của các Phòng GD và ĐT; tháng 8 và tháng 9, sẽ xây dựng kế hoạch triển khai trong năm học 2023-2024 phù hợp, hiệu quả; lồng ghép trong kế hoạch giáo dục, kế hoạch dạy học các môn học, hoạt động giáo dục; tuyên truyền, định hướng, nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh, phụ huynh học sinh về vị trí, vai trò, ý nghĩa của giáo dục STEM trong thực hiện Chương trình GDPT 2018... Để giúp các địa phương thực hiện phương thức giáo dục mới hiệu quả, trong năm học tới, Bộ GD và ĐT cần tiếp tục tổ chức các hội thảo, tập huấn nâng cao về giáo dục STEM, tạo điều kiện cho các trường, giáo viên được tiếp cận, chia sẻ, học hỏi kinh nghiệm với các chuyên gia và đơn vị bạn. Ban hành hoặc có cơ chế cung cấp tài liệu giáo dục STEM cấp tiểu học để thuận tiện trong triển khai giáo dục STEM trong các nhà trường./.

Bài và ảnh: Minh Thuận