Đặc sắc mỹ tục Trương yến ngày xuân ở làng Hành Thiện

“Trời cho nhà ngói tam tòa,
Chẳng bằng cho được Yến ca một lần”

Câu ca dao xưa nói về niềm vinh dự, tự hào khi được dự lễ Trương yến (yến tiệc) được làng Hành Thiện, xã Xuân Hồng (Xuân Trường) tổ chức vào dịp đầu Xuân mừng thọ các cụ cao niên. Lễ Trương yến là nét đẹp văn hóa trong lối ứng xử “kính già, trọng lão” của người dân làng Hành Thiện, được gìn giữ qua bao đời nay.

Các cụ cao niên làng Hành Thiện cho biết: Tục Trương yến ở làng Hành Thiện có từ ngày lập làng. Theo lệ làng từ xa xưa, Yến lão của làng được tổ chức ba năm một lần, vào khoảng thời gian từ ngày 10 đến ngày 16 tháng hai âm lịch các năm Dần, Thân, Tỵ, Hợi cho những người trong làng từ 60 tuổi trở lên. Trong đó, phân biệt tuổi thọ theo thứ bậc gồm: thượng thọ 70 tuổi; đại thọ 80 tuổi, thượng thượng thọ 90 tuổi và bách tuế hay bách niên chi lão tròn 100 tuổi. Để chuẩn bị cho lễ Trương yến, làng Hành Thiện thường họp nhau lại vào dịp cuối trước các năm Dần, Thân, Tỵ, Hợi để bầu ra chủ lễ. Chủ lễ được chọn phải là người còn cả cụ ông, cụ bà, có đủ con trai, con gái, không bận tang chế; tiếp đó bầu ra vị phó lễ để giúp việc cho làng. Tới ngày Trương yến, làng làm mấy mâm lễ với rượu màu kim cúc, bánh oản, bánh giầy và hoa quả trước là lễ Phật, lễ Thánh sau kính các cụ cao niên trong làng thụ lộc. Khi dự lễ, làng quy định màu sắc khăn áo cho các cụ theo thứ tự: Từ 60 đến 69 tuổi mặc áo vải thâm; từ 70 đến 79 tuổi mặc áo, đội khăn vải đỏ; từ 80 đến 89 tuổi, mặc áo và thắt khăn lụa đỏ; từ 90 tuổi trở lên mặc áo và đội khăn nhiễu đỏ; trên 100 tuổi mặc áo lụa vàng… Đặc biệt, thứ tự sắp xếp các cụ trong lễ rước Trương yến cũng theo độ tuổi, không phân biệt giàu nghèo; từ người dân cùng đinh cho tới lý trưởng, chánh tổng. Người cao tuổi nhất đi trước và được mời ngồi chiếu trên.

Vào ngày đại lễ, các cụ đến tuần Trương yến xúng xính trong những bộ quần áo nâu, đỏ, vàng sặc sỡ, được con cháu rước từ nhà ra miếu Tam giáp. Sau khi lễ thần ở miếu, làng rước các cụ lên Chùa Thần Quang lễ tạ và khao yến. Lễ rước thần được tổ chức trong không gian trang nghiêm, linh thiêng mà náo nhiệt. Đi đầu là cờ ngũ hành, trống ngũ lôi, rước long đình, nhang án, sau đó là phường bát âm, tiếp đó là các cụ được tuần Trương yến, rồi đến con cháu, dân làng, khách thập phương hồ hởi dõi theo đám rước. Tới cây gạo hạ mã (xuống ngựa), các cụ đều xuống cáng, đi bộ vào Chùa Thần Quang. Tại chùa, chủ lễ thành kính dâng hương lễ Phật, lễ Thánh, kính cáo danh sách các cụ đã đến tuổi thượng thọ và cầu mong Phật, Thánh phù hộ độ trì cho các cụ thêm nhiều sức khỏe để đóng góp cho làng, dòng tộc, gia đình. 

Những năm tổ chức Trương yến, cả làng đều náo nức, không riêng gì những gia đình có người khao thọ mà ngay người dân thường cũng đều vui vẻ và chúc phúc các cụ cao niên trong làng. Các cụ được Trương yến cũng rất phấn khởi vì được hưởng lễ tục đẹp của làng. Cụ Nguyễn Đăng Hùng (85 tuổi) được làng tổ chức Trương yến năm 2019 phấn khởi: Chúng tôi rất vinh dự được nhận sự kính trọng của làng đối với người cao tuổi. Việc chúc thọ là một mốc son đánh dấu cuộc đời mình với con cháu, dòng họ, làng xã. Vào dịp Trương yến, gia đình chúng tôi cũng làm lễ dâng Phật, Thánh cầu xin được phù hộ cho sức khỏe, trí tuệ để tiến tới sau này trường thọ, sống vui khoẻ, có ích, đóng góp xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp. Tôi rất tự hào về một nét văn hóa đặc sắc này của làng. Kết thúc tiệc làng, tùy điều kiện mỗi gia cảnh mà các gia đình tổ chức mừng thọ các cụ ở nhà bằng hương hoa, oản, chuối hay cỗ bàn linh đình. Mừng nhất là những gia đình “đại phúc” là có bố con, mẹ con cùng được Trương yến, vợ chồng cùng được song toàn hưởng hương yến. Không chỉ con cháu sống ở trong làng, mà con cái cháu chắt xa quê hương cũng quây quần về mừng thọ ông bà, cha mẹ. 

Trải qua dòng chảy thời gian và quá trình tiếp biến văn hóa ngày nay, lễ Trương yến vẫn được coi là một mỹ tục đẹp của làng Hành Thiện, được tiếp tục duy trì, có gọn nhẹ hơn để phù hợp với nếp sống văn hóa mới nhưng vẫn giữ được nét đẹp văn hóa truyền thống rất trân trọng. Nhớ truyền thống quê hương, nhiều gia đình người Hành Thiện sống xa quê, dịp này cũng đưa cha mẹ về quê để tổ chức thượng thọ, cùng họ hàng, con cháu chúc mừng Trương yến nhằm giáo dục, răn dạy con cháu bổn phận với cha mẹ đồng thời động viên người cao tuổi tích cực tham gia xây dựng quê hương, đất nước./.

Văn Trọng
Ảnh: Do cơ sở cung cấp