Chuyển biến tích cực trong việc cưới ở Cúc Phương

Trong ánh lửa bập bùng đêm cuối thu, cụ trầm ngâm kể lại cho con cháu nghe về đám cưới của đồng bào Mường tử thuở xa xưa: Từ xưa, việc cưới của đồng bào dân tộc Mường là một việc rất hệ trọng của mỗi gia đình, tuy rằng trai gái nên duyên không phải lúc nào cũng vì tình yêu. Cô dâu, chú rể chỉ cần ưng mắt hai bên gia đình là được, mặc cho khi ấy các "tân nương", "tân lang" mới bước vào cái tuổi 13-14. Khi đã tìm được "ý trung nhân" cho con, nhà trai tìm một bà mối.

Khi được bà mối báo tin nhà gái đã đồng ý, nhà trai tìm một ngày tốt, đưa đoàn nhà trai chừng 3-5 người đội mâm lễ gồm trầu, rượu, kẹo bánh, đôi gà… sang nhà gái gọi là lễ ăn hỏi. Người Mường còn có tục thách cưới. Sau lễ ăn hỏi, đoàn nhà trai bao gồm cả bên nội và bên ngoại sẽ sang nhà gái để đi thách cưới. Sau khi cùng ăn bữa cỗ do gia đình họ nhà gái tổ chức, đại diện nhà gái sẽ thách cưới. Tùy vào điều kiện của từng nhà, song thường theo tục, những thứ được thách cưới bao gồm lợn từ 50-100kg, gạo, rượu, trầu cau, tiền mặt, chăn màn…

Lễ cưới của đồng bào Mường độc đáo lắm. Trong ngày cưới, cô dâu, chú rể mặc trang phục truyền thống. Bà con trong thôn, bản hân hoan đến chúc mừng. Gia đình nhà trai làm cỗ mời làng từ vài ngày trước. Nhà sàn lúc nào cũng thơm mùi thịt rượu. Sau lễ trao dâu, những họ nhà gái ở xa đều ở lại nhà trai đến ngày hôm sau mới về. Nhà trai lại dọn cỗ mời nhà gái thêm một bữa nữa. Buổi tối hôm đó, hai bên họ hàng tổ chức hát giao duyên và uống rượu cần.

Độc đáo và có nhiều nét văn hóa truyền thống, tuy vậy, cụ Đinh Công Khôn vẫn còn nhớ rõ các gia đình đã phải chật vật như thế nào để lo tiền tổ chức lễ cưới cho các con. Từ khi nhờ bà mối đánh tiếng đến khi tổ chức xong lễ cưới cho con trẻ sẽ mất khoảng 1 tuần, thậm chí có gia đình mất hẳn nửa tháng. Để có điều kiện tổ chức đám cưới cho con, có nhà phải đi vay tiền hoặc vay lợn. Bởi đã là tập tục, dù gia đình khá giả hay gia đình còn khó khăn cũng phải tổ chức như nhau.

Cụ Khôn kể rằng, nhiều cặp vợ chồng mới chỉ bước vào độ tuổi trăng rằm, chỉ vài ngày sau lễ cưới, các cô dâu, chú rể đã phải lên nương, lên rẫy làm việc cật lực để lấy tiền trả nợ cho đám cưới. Những hủ tục lạc hậu đó, cụ Khôn không muốn con cháu và đồng bào của mình phải trải qua nữa. Vì thế, từ khi còn là bí thư chi bộ thôn đến nay tuy tuổi đã cao, song cụ Khôn chính là người tích cực tuyên truyền, vận động người thân và bà con trong bản thay đổi nếp nghĩ, hướng tới sự văn minh trong tổ chức việc cưới, việc tang.

Ông Đinh Công Sính, Phó Chủ tịch UBND xã Cúc Phương cho biết: Lễ cưới cổ truyền của người Mường trước đây có tính gắn kết trong cộng đồng rất cao, đặc biệt là có nhiều nét văn hóa truyền thống đặc sắc cần gìn giữ như những màn hát đối giao duyên, hát đúm… Song, cũng phải thấy, các đám cưới thường phải trải qua một quy trình rất phức tạp, tốn kém nhiều thời gian, công sức và tiền của. Bên cạnh đó, vẫn còn nhiều hủ tục lạc hậu cần phải loại bỏ như tảo hôn, ép duyên. Những hủ tục này đã ăn sâu vào nếp nghĩ của bao thế hệ người dân Cúc Phương, để loại bỏ được là không đơn giản.

Chỉ thị số 27-CT/T.Ư "Về việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội" (gọi tắt là Chỉ thị 27) đã trở thành cuốn "cẩm nang" bổ ích, sát cánh cùng Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Cúc Phương trong "cuộc chiến" xóa bỏ những hủ tục lạc hậu. Theo đó, MTTQ xã cùng các tổ chức thành viên đã chủ động xây dựng chương trình, nội dung để thường xuyên tuyên truyền Chỉ thị 27 trên hệ thống thông tin đại chúng, hệ thống cổ động trực quan.

Đặc biệt, những nội dung của Chỉ thị được chuyển hóa thành các tiết mục văn hóa văn nghệ, biểu diễn trong các chương trình, hội thi, hội diễn nghệ thuật quần chúng ở địa phương đã tạo điều kiện cho nhân dân tiếp cận, hiểu sâu sắc hơn việc tổ chức việc cưới, việc tang và lễ hội một cách lành mạnh, tiến bộ phù hợp với các quy định của Đảng và Nhà nước.

Đặc biệt, để phát huy tính gương mẫu của mỗi cán bộ, đảng viên, cấp ủy, chính quyền xã đã gắn việc thực hiện cuộc vận động "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư" và Chỉ thị 27 với Cuộc vận động "Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh". Đồng thời, Ban chỉ đạo xây dựng nếp sống văn hóa ở mỗi thôn, bản sẽ lồng ghép nội dung của Quy chế thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội vào phong trào xây dựng gia đình văn hóa, làng, bản văn hóa. Quy định cụ thể việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội để làm căn cứ đánh giá, công nhận các danh hiệu gia đình văn hóa, làng, bản văn hóa là một tiêu chuẩn quan trọng để đánh giá thi đua, khen thưởng các cá nhân, tập thể hàng năm.

Với sự vào cuộc tích cực của các cấp ủy, chính quyền, sự đồng thuận của nhân dân trong xã đã tạo nên sự chuyển biến tích cực trong việc cưới ở địa phương. Cúc Phương đã loại bỏ hoàn toàn một số hủ tục, phong tục tập quán lạc hậu rườm rà, rút ngắn thời gian việc cưới xuống chỉ còn từ 1 đến 1,5 ngày. Nghi thức cưới theo phong tục cổ truyền chỉ còn từ 2 đến 3 bước là: dạm ngõ, ăn hỏi và cưới.

Đặc biệt, về độ tuổi kết hôn đều thực hiện nghiêm chỉnh Luật Hôn nhân và Gia đình: nam từ 20 tuổi trở lên và nữ từ 18 tuổi trở lên. ở nhiều thôn, bản, các đoàn thể đã phát huy vai trò của mình trong việc thực hiện nếp sống văn minh như không có thuốc lá trong đám cưới đã giúp cho nhiều gia đình tiết kiệm được những khoản chi phí không cần thiết.

Một sự chuyển biến tích cực nữa đó chính là các bậc phụ huynh đã quan tâm nhiều hơn nữa đến hạnh phúc lứa đôi của con trẻ. Không chỉ tạo điều kiện cho các con tự do tìm hiểu, kết hôn trên cơ sở tình yêu, các bậc cha mẹ còn khuyến khích các con đi khám sức khỏe tiền hôn nhân để hạnh phúc lứa đôi được trọn vẹn...

Nguyễn Hùng