Chú trọng cải thiện sinh kế theo hướng bền vững cho người dân nông thôn

Từ khi bắt tay vào xây dựng nông thôn mới (NTM), tỉnh đã xác định rõ, muốn NTM thực chất và bền vững thì trước hết người dân phải có sinh kế ổn định, thu nhập khá và đời sống tinh thần ngày càng được nâng cao. Từ tư tưởng chỉ đạo đó, các địa phương trong tỉnh đã đồng loạt hành động bằng những giải pháp bài bản, sáng tạo và linh hoạt, đưa Nam Định trở thành điểm sáng trong cả nước về cải thiện sinh kế theo hướng toàn diện và hiện đại.

Những mô hình sinh kế đa trụ cột hiệu quả

Ở Xuân Trường, huyện đã chủ động phát triển mô hình “kinh tế nông thôn đa trụ cột”, trong đó nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, kinh tế làng nghề và thương mại, dịch vụ phát triển song song, tạo nên hệ sinh thái kinh tế nông thôn bền vững. Nông nghiệp được cơ cấu lại mạnh mẽ theo hướng hàng hóa, giá trị gia tăng cao. 100% hợp tác xã nông nghiệp hoạt động hiệu quả; hơn 30% sản lượng nông sản tiêu thụ qua hợp đồng liên kết, đảm bảo đầu ra ổn định. Các mô hình sản xuất lúa chất lượng cao theo quy trình VietGAP, nuôi cá trắm đen chế biến có mã QR truy xuất nguồn gốc, 73 cánh đồng lớn với diện tích 2.900ha… không chỉ nâng cao năng suất mà còn tăng tính cạnh tranh của nông sản Xuân Trường trên thị trường. Hơn 850ha đất đã được tích tụ, giúp hình thành các vùng sản xuất tập trung với cơ giới hóa 100% khâu làm đất và thu hoạch. Nhiều mô hình ứng dụng công nghệ mới như thiết bị bay không người lái phun thuốc bảo vệ thực vật; sử dụng phân hữu cơ vi sinh, giống mới… được triển khai trên quy mô lớn. Chỉ riêng năm 2024, huyện Xuân Trường có tới 20 vùng sản xuất theo chuỗi, tiêu thụ trên 5.300 tấn thóc, tổng giá trị hơn 80 tỷ đồng.

Huyện còn mạnh dạn thu hút doanh nghiệp đầu tư nông nghiệp công nghệ cao. Các mô hình như sản xuất giống lúa F1 tại xã Xuân Ninh, trang trại lợn 2.000 con ở xã Xuân Thượng… đang tạo ra hàng chục tỷ đồng doanh thu mỗi năm. Chương trình OCOP trở thành đòn bẩy khởi nghiệp hiệu quả với 54 sản phẩm được chứng nhận, góp phần nâng tầm nông sản địa phương. Cùng với nông nghiệp, công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và làng nghề ở Xuân Trường cũng phát triển năng động. Các cụm công nghiệp hiện có tạo việc làm cho hơn 7.700 lao động. Các làng nghề điêu khắc Trà Lũ, dệt chiếu Xuân Dục, cơ khí Xuân Phúc… vừa gìn giữ bản sắc truyền thống, vừa mở rộng sinh kế bền vững. Năm 2024, giá trị sản xuất công nghiệp - xây dựng ước đạt hơn 12.300 tỷ đồng, tăng trưởng bình quân trên 11%/năm. Nhờ đó, thu nhập bình quân đầu người toàn huyện đạt 84,33 triệu đồng/năm; trong đó: xã Xuân Phúc dẫn đầu với mức bình quân 91,01 triệu đồng; tỷ lệ hộ nghèo đa chiều giảm còn 0,74%. Tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt 87,65%, là nền tảng quan trọng để Xuân Trường đẩy nhanh chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo hướng hiện đại.

Cũng như Xuân Trường, Trực Ninh đã xác định con đường phát triển nông nghiệp hiện đại: Tích tụ, tập trung đất đai - ứng dụng công nghệ cao - liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị. Sau dồn điền đổi thửa, hàng chục doanh nghiệp và 80 tổ chức, cá nhân đã đầu tư hơn 1.000ha ruộng đất để sản xuất quy mô lớn, xây dựng 43 cánh đồng lớn với gần 2.000ha lúa chất lượng cao, đặc sản như ST25, Bắc Thơm số 7, Đài Thơm 8… Hạ tầng sản xuất từ kênh mương, kho lạnh, lò sấy đến nhà xưởng đều được đầu tư đồng bộ, tạo điều kiện lý tưởng cho doanh nghiệp tham gia chế biến sâu, như Công ty TNHH Cường Tân, điển hình về chuỗi chế biến khép kín, cơ giới hóa toàn diện. Hiện nay, 18/18 xã của Trực Ninh đã hình thành mô hình liên kết sản xuất theo chuỗi. Tỷ lệ cơ giới hóa đạt 100% khâu làm đất và thu hoạch. 12 sản phẩm gạo chất lượng cao được chứng nhận OCOP 3 sao trở lên, đưa lên sàn thương mại điện tử, có mã QR truy xuất nguồn gốc, mở rộng kênh tiêu thụ cho người nông dân. Công nghiệp và dịch vụ ở Trực Ninh đang vươn lên mạnh mẽ với 3 cụm công nghiệp hiện hữu đã lấp đầy 100%, tạo việc làm cho hơn 2.000 lao động. Các cụm công nghiệp mới như Hưng Nội, Trực Tuấn, Thanh Đạo đang được xúc tiến đầu tư, mở rộng thêm 5 cụm công nghiệp giai đoạn đến năm 2050. Hệ sinh thái doanh nghiệp phát triển ổn định, với gần 600 doanh nghiệp đang hoạt động, trong đó có nhiều tên tuổi lớn như Giày AMARA, Dream Plastic, HTX Lụa Cổ Chất… Bên cạnh đó, Trực Ninh đẩy mạnh cải thiện môi trường đầu tư, nâng cao năng lực cạnh tranh, cải cách hành chính, xử lý dứt điểm tình trạng nhũng nhiễu trong giải quyết thủ tục, tạo niềm tin và sự đồng hành từ cộng đồng doanh nghiệp. Làng nghề truyền thống tiếp tục được gìn giữ và phát huy, trong đó có làng mộc Mộc Kênh, dệt khăn Dịch Diệp… với sản phẩm OCOP phong phú và đặc sắc.

Trực Ninh còn phát huy lợi thế du lịch văn hóa - tâm linh - làng nghề với 46 di tích, trong đó có 7 di tích cấp quốc gia , kết hợp quảng bá đặc sản như bánh rang Cát Thành, nước mắm Ninh Cường, lụa Chất Silk… tạo hướng đi mới trong phát triển du lịch gắn với sinh kế nông thôn. Năm 2024, bình quân giá trị sản xuất/ha canh tác của Trực Ninh đạt 135 triệu đồng, tăng 1,32 lần so với năm 2017. Giá trị sản xuất công nghiệp đạt 9.750 tỷ đồng; xuất khẩu đạt 500 triệu USD; thu nhập bình quân toàn huyện đạt 86,34 triệu đồng/người/năm, trong đó khu vực nông thôn là 85,58 triệu đồng, tăng hơn 110% so với năm 2017.

Sinh kế hiện đại, nông thôn đáng sống

Theo số liệu tổng hợp của UBND tỉnh, toàn tỉnh đã có bước tiến dài trong cải thiện sinh kế cho người dân nông thôn. Đến nay, toàn tỉnh đã hình thành hơn 400 mô hình “cánh đồng lớn” với diện tích 20 nghìn ha, trong đó 3.000ha được liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị, hiệu quả sản xuất tăng từ 10-15% so với canh tác truyền thống. Các mô hình sản xuất sử dụng cơ giới hóa, mạ khay, máy cấy, máy bay không người lái, phân hữu cơ… không chỉ nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm mà còn từng bước “công nghiệp hóa” sản xuất nông nghiệp. Đặc biệt, việc chuyển đổi trên 1.000ha đất lúa kém hiệu quả sang cây trồng, mô hình khác đã nâng giá trị kinh tế cao gấp 2-10 lần so với trước. Đã có 127 mã số vùng trồng cho hơn 4.000ha được cấp, đây là bước đi quan trọng để đưa sản phẩm nông nghiệp tiếp cận thị trường xuất khẩu chính ngạch.

Không chỉ cải thiện năng suất, các địa phương còn chuyển mạnh mô hình chăn nuôi theo hướng an toàn, sinh học, ứng dụng công nghệ và gắn với thị trường. Tỷ trọng chăn nuôi trang trại tăng nhanh, kiểm soát dịch bệnh hiệu quả, chăn nuôi nhỏ lẻ giảm mạnh. Năm 2024, sản lượng thịt hơi đạt gần 200 nghìn tấn, tăng 4,7% so với năm 2021; đặc biệt, thịt gia cầm tăng bình quân tới 6,9%/năm, trở thành điểm sáng mới trong phát triển nông nghiệp hàng hóa. Lĩnh vực thủy sản cũng ghi dấu sự chuyển mình mạnh mẽ, sản lượng tăng hơn 13% chỉ sau ba năm, trong đó nuôi trồng chiếm tỷ trọng ngày càng lớn. Với 97,95% tàu cá lắp thiết bị giám sát hành trình, ngành khai thác biển của tỉnh đang từng bước được hiện đại hóa, đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế, mở đường cho hải sản vươn ra thị trường thế giới.
Các địa phương cũng tập trung các giải pháp phát triển nghề, làng nghề tiểu thủ công nghiệp và doanh nghiệp nông thôn gắn với phát triển công nghiệp chế biến nông sản, mở rộng các vùng nguyên liệu, xây dựng các chuỗi liên kết trong sản xuất nông nghiệp. Giai đoạn 2021-2024, đã triển khai hỗ trợ 112 dự án phát triển ngành nghề nông thôn và 5 dự án cơ giới hóa ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp hiện đại; hỗ trợ 20 sản phẩm của 20 cơ sở thiết lập hệ thống điện tử, tạo dựng tem QRCode để thực hiện truy xuất nguồn gốc với các sản phẩm: Lúa, gạo, lạc, rau quả tươi; thịt lợn, trứng gà, ngao; hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng thành công 1 kế hoạch liên kết sản xuất tiêu thụ lúa gạo chất lượng cao Thanh Đoàn. Sản xuất công nghiệp, ngành nghề nông thôn duy trì đà phục hồi và đạt mức tăng trưởng khá. Ngành công nghiệp chế biến nông sản đang vươn lên thành khâu đột phá, nâng giá trị gia tăng, tạo động lực cho vùng nguyên liệu phát triển. Trong giai đoạn 2021-2024, tỉnh hỗ trợ 112 dự án ngành nghề nông thôn, 5 dự án cơ giới hóa công nghệ cao, hỗ trợ 20 sản phẩm thiết lập truy xuất nguồn gốc. Chương trình OCOP tiếp tục phát huy hiệu quả: 534 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên, trong đó có 1 sản phẩm 5 sao quốc gia (du lịch nông thôn Ecohost Hải Hậu). Gạo Toản Xuân, nghêu Lenger, lụa Cổ Chất… đã xuất khẩu sang các thị trường khó tính như châu Âu, Nhật Bản. Giá trị sản phẩm sau khi đạt OCOP tăng từ 10-30%, doanh số tăng 5-20%/năm, góp phần củng cố kinh tế hộ và tạo nền tảng sinh kế bền vững cho người dân.

Bằng quyết tâm và cách làm đồng bộ, khoa học, Nam Định đã tạo ra sự chuyển biến căn bản, sinh kế người dân phát triển theo hướng hiện đại, linh hoạt, thích ứng và bền vững. Tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất nông nghiệp đạt 2,55%/năm; giá trị sản phẩm bình quân trên 1ha đất trồng trọt và nuôi trồng thủy sản đạt 202,5 triệu đồng/ha; thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn năm 2024 đã đạt trên 75 triệu đồng, tăng 44% so với năm 2021. Nền tảng kinh tế nông thôn đa chiều, sinh kế bền vững chính là chìa khóa, tiền đề quan trọng để NTM sau sáp nhập tỉnh tiếp tục phát triển bền vững.

Bài và ảnh: Thanh Thúy