Ninh Bình nằm ở nơi giao thoa của 3 khu vực Tây Bắc, đồng bằng sông Hồng và Bắc Trung Bộ, theo các nhà nghiên cứu thì chính đặc điểm vị trí địa lý đặc biệt này đã tạo cho văn hóa và con người Ninh Bình phát triển rất năng động trên nền tảng văn minh châu thổ Sông Hồng. |
Là vùng đất "địa linh nhân kiệt", Ninh Bình đã sớm khẳng định vị trí là đế đô của nước ta trong thời kỳ đầu của kỷ nguyên độc lập. Sự hưng thịnh của kinh đô Hoa Lư được ví như Tràng An của nhà Hán "Cồ Việt quốc đương Tống Khai Bảo - Hoa Lư đô thị Hán Tràng An" (Nguyễn Bặc) đã ảnh hưởng sâu rộng và góp phần tạo nên tính cách người Ninh Bình, đó là sự hào hoa phong nhã nhưng cũng rất ý nhị và tinh tế. |
Và nói về tính cách người dân Ninh Bình, nhiều nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Ninh Bình nhắc đến câu ca: Chẳng thơm cũng thể hoa nhài/Dẫu không thanh lịch, cũng người Tràng An. (Văn hóa và con người Ninh Bình trong phát triển bền vững- kỷ yếu hội thảo khoa học- Ninh Bình 2017). |
Ninh Bình nằm trên đường thiên lý Bắc- Nam, địa hình trải rộng dần về phía biển, là nơi tiếp nối giao lưu kinh tế, văn hóa giữa lưu vực sông Hồng với lưu vực sông Mã, giữa vùng đồng bằng Bắc bộ với vùng núi rừng Tây Bắc của Tổ quốc... đã giúp Ninh Bình trở thành nơi giao thoa, đón nhận nhiều luồng văn hóa từ Bắc vào Nam, từ biển tiến vào. Từ đó định hình cho người Ninh Bình khát vọng giao tiếp, hướng đến cái mới. |
Mặt khác, với vị trí chiến lược trọng yếu, Ninh Bình luôn là địa bàn được các vị lãnh tụ các cuộc khởi nghĩa, các triều đại Nhà nước lựa chọn làm căn cứ địa xây thành, đắp lũy, lập phòng tuyến chống giặc ngoại xâm, bảo vệ đất nước. Chính điều này đã hun đúc nên cốt cách, khí phách đặc trưng riêng có của đất và người Ninh Bình, đó là tinh thần yêu nước nồng nàn, ý chí quật cường, anh dũng, quả cảm và khát vọng phát triển mạnh mẽ. Thực tiễn cho thấy, với bản lĩnh kiên cường, sáng tạo và nhân văn, trong quá trình khai cơ lập nghiệp, xây dựng, bảo vệ, phát triển đất nước, người Ninh Bình luôn hiện hữu nổi trội và đều có những đóng góp quan trọng, tích cực, khẳng định bản lĩnh, cốt cách, khí chất của vùng đất "địa linh, nhân kiệt". |
Trong suốt tiến trình dựng xây và phát triển, người Ninh Bình với bản lĩnh, trí tuệ cùng ý chí và khát vọng vươn lên mạnh mẽ đã kiên cường trong đấu tranh chống giặc ngoại xâm, năng động, sáng tạo trong lao động sản xuất. Bản lĩnh, khí phách ấy càng được nhân dân Ninh Bình kế thừa, hun đúc và phát huy mạnh mẽ trong những năm đầu thế kỷ 20, nhất là trong thời đại Hồ Chí Minh. Trong hai cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc, vùng đất Ninh Bình luôn là tâm điểm của các cuộc đánh chiếm và ném bom phá hoại của kẻ thù. Đặc biệt, trong cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc của đế quốc Mỹ, thị xã Ninh Bình là một trong 6 thị xã của miền Bắc bị bom Mỹ phá hủy hoàn toàn. |
Mặc dù phải chịu đựng những tổn thất, hy sinh chưa từng có, nhưng Đảng bộ, quân và dân Ninh Bình đã nêu cao ý chí tự lực, tự cường, phát huy truyền thống yêu nước, cách mạng, hăng hái tham gia, đóng góp sức người, sức của cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc. Người Ninh Bình có mặt ở khắp mọi nơi, xông pha trên những trận tuyến đầu đầy cam go, khốc liệt, kiên cường, anh dũng lập nhiều chiến công hiển hách, góp phần cùng cả nước làm nên chiến thắng, thống nhất đất nước. Đi qua các cuộc kháng chiến, trên 17 nghìn người con ưu tú của quê hương đã anh dũng ngã xuống, hơn 13 nghìn người để lại một phần xương máu trên các chiến trường, tô thắm thêm truyền thống yêu nước sáng ngời của đất Ninh Bình. Quá trình khai cơ lập nghiệp, cùng với sự tiếp nhận, giao thoa văn hóa của các vùng, miền trong và ngoài tỉnh đã bồi lắng một trầm tích văn hóa đất Ninh Bình đậm đà bản sắc, kết tinh nhiều giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể độc đáo, có sức sống lâu bền. |
Đến nay, toàn tỉnh có 3 di tích cấp Quốc gia đặc biệt, 81 di tích cấp quốc gia, 298 di tích cấp tỉnh. Đặc biệt, năm 2014, Quần thể danh thắng Tràng An được UNESCO ghi danh là Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới (Di sản hỗn hợp thứ 38 của thế giới và là đầu tiên của Đông Nam Á). Những di tích lịch sử không chỉ khẳng định và làm dầy hơn kho tàng lịch sử, văn hóa mà còn là những tài nguyên du lịch hấp dẫn tạo nên lợi thế và tiềm năng to lớn của du lịch Ninh Bình. |
Truyền thống lịch sử, cách mạng vẻ vang cùng những giá trị văn hóa đặc sắc được kết tinh trên đất Ninh Bình trở thành vỉa tầng trầm tích văn hóa từ đời này qua đời khác để lan tỏa, đắp bồi và thăng hoa thành những giá trị trường tồn, có sức hấp dẫn cao. Nhân dân cả nước từ nhiều đời đã hướng về đất Ninh Bình như hướng về cội nguồn sức mạnh của dân tộc "Dù ai buôn bán trăm nghề/Tháng hai mở hội thì về Trường Yên". |